Το 2018 μας αποχαιρετά.
Ρίχνοντας μια ματιά στο έργο της ΦΕΞ και του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Ξάνθης, θα δει κανείς μια συνέχεα στις δράσεις και στο εκπαιδευτικό έργο που έχουν ένα συμπληρωματικό χαρακτήρα στις δομές τις περιοχής μας.
Η ΦΕΞ φροντίζει κάθε χρόνο με μια συνέπεια αλλά και σταθερότητα να παρουσιάζει ένα ετήσιο πρόγραμμα με τριακόσιες (300) περίπου εκδηλώσεις και με μια θεματική που δημιουργεί υποδομές για την πόλη.
Τα δύο τελευταία χρόνια η θεματική μας ήταν ο Λαϊκός πολιτισμός. Έχουν γίνει πάρα πολλά ενδιαφέροντα και περιμένουμε ακόμη περισσότερα.
Σχετικά με τις δράσεις και τον νέο προγραμματισμό, παραθέτουμε το κείμενο της Γαρυφαλλιάς Γ. Θεοδωρίδου, Δρ Λαογραφίας, Επιστημονική Υπεύθυνη Αρχείου Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου Ξάνθης.
ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΔΙΕΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥ 2017 ΚΑΙ 2018 ΣΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΞΑΝΘΗΣ
Η Λαογραφία, η επιστήμη του λαϊκού πολιτισμού, σε παλαιότερες εποχές (τουλάχιστον έως και τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες) θεωρήθηκε από τον μέσο Έλληνα ως εξόχως ενδιαφέρον αντικείμενο, γεγονός που αποδεικνύεται από την προσωπική ενασχόληση πολλών ερασιτεχνών λαογράφων με αυτήν. Δεν είναι λίγοι οι τοπικοί λόγιοι και λαογραφούντες, οι οποίοι, κινούμενοι από αγάπη για τον τόπο τους, ασχολήθηκαν με πλείστα λαογραφικά θέματα. Αν και στη σημερινή νεωτερική κοινωνία η παραπάνω εικόνα έχει διαφοροποιηθεί, ωστόσο σημειώνεται σημαντικός αριθμός συμπολιτών που συμμετέχουν σε εκδηλώσεις πάμπολλων εθνικοτοπικών (πολιτιστικών) συλλόγων και γενικά είναι αληθές ότι ο σύγχρονος άνθρωπος παραμένει «κοινωνός εθίμων». Υπενθυμίζουμε, ως παραδείγματα, την κοπή βασιλόπιτας, το ποδαρικό της πρώτης του έτους, το χριστουγεννιάτικο δέντρο, τα ποικίλα έθιμα και νεο-έθιμα του γάμου ή της βάπτισης κλπ.
Με αφετηρία την παραπάνω διαπίστωση, κατά το 2016 έγινε δεκτή από τους υπευθύνους του Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου Ξάνθης σχετική πρόταση της υποφαινομένης Γαρυφαλλιάς Γ. Θεοδωρίδου για μια σειρά 12 μηνιαίων παρουσιάσεων-«θεματικών» υπό τον τίτλο «2-3 πράγματα που ξέρω για τις πόλεις – για το λαϊκό πολιτισμό», η οποία πραγματοποιήθηκε σε δύο ετησίους ημερολογιακούς κύκλους (2017 και 2018).
Στο φιλόξενο Μουσείο της Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης επιχειρήσαμε να προσφέρουμε προς το πλατύ κοινό της πόλης μιαν επιστημονική θέαση των όσων οι φοιτητές της Λαογραφίας διδάσκονται σε πανεπιστημιακό μάθημα τής εν λόγω επιστήμης. Αυτός εξάλλου είναι ο λόγος για τον οποίο ονομάσαμε τον κύκλο των διαλέξεων «μαθήματα».
Ως συνέχεια των παραπάνω μαθημάτων, εκδόθηκε από το Μουσείο η μελέτη μας με τίτλο «Λαϊκός πολιτισμός: Ο κύκλος του χρόνου», η οποία συμπεριλήφθηκε στο Ημερολόγιο 2018 της ΦΕΞ, «Λαϊκός πολιτισμός: Πολιτιστικό Ημερολόγιο 2018».
Εξ αρχής, ως στόχο των εισηγήσεων θέσαμε την αποκρυπτογράφηση και σημειολόγηση των τελετουργικών πράξεων που οι περισσότεροι από εμάς επιτελούμε χωρίς να γνωρίζουμε τους λόγους. Δηλαδή, επιδιώξαμε να αποκαλύψουμε κάτω από το δίκτυο των σημαινομένων, μέσα από τις πράξεις, τις κινήσεις, τη μουσική, τα τραγούδια, τον λόγο, τον χορό, τις λέξεις κλπ., κρυμμένες ταξινομήσεις, αντιθέσεις, σχέσεις, έννοιες, σύμβολα και εικόνες ενός πολιτισμού πλούσιου σε νοήματα. Συνεπώς, ως βάση των διαλέξεων ετέθησαν τα ερωτήματα: γιατί επιτελούμε (έστω και αυτόματα) τα έθιμα που οικειοποιηθήκαμε σε ένα παραδεδομένο πλαίσιο πολιτισμού; Ποια η έννοια, το περιεχόμενό τους, η λειτουργία τους και η λειτουργικότητά τους; Ποιοι οι λόγοι τους; οι σκοποί τους; Τι επικοινωνούμε με αυτά; Τι συμβολίζουν (ακόμη και στις ακροτελεύτιες λεπτομέρειές τους); Πώς ερμηνεύεται η «παράστασή» τους;
Το κοινό το οποίο παραβρέθηκε στις διαλέξεις, παρακολούθησε τις επιστημονικές διαδρομές και συνέδραμε στα μαθήματα με εποικοδομητικές παρατηρήσεις και ουσιαστική διάδραση. Είναι γνωστή άλλωστε η άποψη πως όταν οι κοινωνίες μετασχηματίζονται, ωφελεί τα μέλη τους να συνειδητοποιούν την ταυτότητά τους· η θέση αυτή ισχύει σήμερα σε μέγιστο βαθμό, σε έναν κόσμο ραγδαίως μεταλλασσόμενο πολιτισμικά, ο οποίος αλλάζει καταλυτικά τόσο διά της παγκόσμιας τεχνολογίας και της καθολικής υπερ-ενημέρωσης, όσο και διά του πληθυσμιακού συνονθυλεύματος, λόγω των πάμπολλων μετακινήσεων των λαών.
Βασικοί πυλώνες των εισηγήσεων που προσέφερε το Μουσείο αποτέλεσαν οι επιμέρους επιστημονικοί στόχοι:
- Πρώτον, ο λαός της περιοχής να έρθει σε επαφή με τον προβληματισμό σχετικά με το πώς γεννήθηκαν/δημιουργήθηκαν τα έθιμα βάσει του ερωτήματος γιατί αυτό το έθιμο τελείται τη συγκεκριμένη εποχή του χρόνου; Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην τελετουργική πράξη και στον χρόνο που αυτό πραγματοποιείται; Τα παλαιά έθιμα (όσα χάθηκαν ή επιβίωσαν) στηρίζονται στην παραδοσιακή αντίληψη για τον χρόνο που χαρακτήριζε τον αγροτοκτηνοτροφικό πολιτισμό. Ο λεγόμενος «φυσικός» χρόνος προσδιόριζε τις εργασίες, τις τροφές, τις γιορτές κλπ., διότι (τότε) οι άνθρωποι τον κατανοούσαν ως εμπειρία, πρακτικά ως αποτέλεσμα. Στον παραδοσιακό πολιτισμό δηλαδή, η οργάνωση του χρόνου έχει εμπειρικό, πρακτικό καισυμβολικό περιεχόμενο, καθώς στις προβιομηχανικές κοινωνίες η αναπαράστασή του είναι κυκλική. Θεμέλιο αυτής της αντίληψης αποτελεί η ιδέα της συνεχούς επανάληψης, πράγμα που σημαίνει ότι η εμπειρία του χρόνου προσδιορίζεται από την αυξομείωση του φωτός, την εναλλαγή της νύχτας-ημέρας και του χειμώνα-της άνοιξης (φυσικά γεγονότα που καθορίζουν τις παραγωγικές εργασίες της σποράς-καρποφορίας-πάλι σποράς), επιπλέον από την αλληλοδιαδοχή της ξηρασίας-πλημμύρας, της ζωής-του θανάτου-πάλι της γέννησης, της νεότητας-του γήρατος. Π.χ. οι κτηνοτρόφοι όριζαν τη δράση τους ανάλογα με τη χρονική στιγμή κατά την οποία ξεκινούσαν με τα κοπάδια τους, οι τεχνίτες όταν άρχιζε η περίοδος των εργασιών τους κλπ.
- Δεύτερον, στοχεύσαμε στο να αποκομίσουμε μια συνολική αντίληψη για τα παραδοσιακά και σύγχρονα έθιμα του τόπου. Ο φυσικός χρόνος «κατασκευάζεται» ως κοινωνικός διά των εθίμων και των τελετουργικών πράξεων. Τα φυσικά σημάδια καθορίζουν τον κύκλο της παραγωγής, οι τροπές του ηλίου ανάγονται σε όρια, δηλαδή σε οριακές στιγμές περάσματος, διάβασης· είναι ο ιερός χρόνος της κοινότητας που εναλλάσσεται αδιάκοπα με τον καθημερινό. Το «επίσημο» (λόγιο) εκκλησιαστικό έτος μάλιστα συνάδει με την παραγωγική δράση. Πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έως ένα βαθμό μέχρι το 1970, τα έθιμα ως σύνολο συνιστούσαν οργανικό κομμάτι των αγροτοκτηνοτροφικών κοινωνιών. Έτσι στην παραδοσιακή κοινωνία, στα σημεία εκείνα όπου ταυτίζονται η έναρξη και η λήξη, τοποθετούνταν τα χρονικά όρια, τα σύνορα, που επειδή ένωναν τα αντίθετα (αρχή και τέλος, ζωή και θάνατο) λειτουργούσαν ως όρια, «κατώφλια» και ως σημεία επαφής των δύο κόσμων, συνεπώς θεωρούνταν «ανοιχτά», «επικίνδυνα», πηγή αγωνίας. Σε αυτά λοιπόν επιτελούνταν τελετουργίες, συμβολικές και πρακτικές δραστηριότητες, που σκόπευαν να δηλώσουν με κάθε τρόπο (λόγο, σύμβολα κλπ.) ταπεράσματα, να εξασφαλίσουν το επιτυχές αποτέλεσμα (να φέρουν δηλαδή καλοχρονιά και ευτυχία), να κοινωνικοποιήσουν-εντάξουν τα νέα μέλη στην κοινότητα και να επιτύχουν ώστε η κοινωνία να επανέλθει στην προηγούμενη ισορροπία της, προσωρινώς διασαλευθείσα.
Ωστόσο κοινωνία χωρίς έθιμα δεν υπάρχει, και όταν τα παλαιά δεν καλύπτουν πλέον ψυχολογικά τα μέλη της, δημιουργούνται νέα. Ανατρέχουμε στα σύγχρονα λαϊκά έθιμα: μπάτσελορ πάρτυ, γαμοβάφτιση, γενέθλια, ρεβεγιόν Χριστουγέννων, ξανθιώτικο καρναβάλι κλπ. Ο άνθρωπος, παραδοσιακός ή μοντέρνος, δεν επιθυμεί το κενό, διότι πάντοτε στέκει διστακτικός μπροστά στο άδηλο μέλλον (π.χ. στην αρχή κάθε έτους ο καθείς επιδιώκει με αναλογικές πράξεις να προσελκύσει το καλό).
- Τρίτον, επιδιώκαμε να διακρίνουμε τις τελετουργικές εθιμικές πράξεις: τις επιβιώνουσες (των Χριστουγέννων), τις αναβιωμένες («Καμήλα», αλλιώς θρακική Τζαμάλα), τις λησμονημένες (Κλήδονας), τα νέα έθιμα και τις νεο-γιορτές(Γιορτές Παλιάς Πόλης Ξάνθης).
- Τέταρτον, σκοπεύαμε να προσεγγίσουμε μέσω των εθίμων τις όψεις του συνολικού παραδοσιακού τοπικού πολιτισμού και του νεωτερικού λαϊκού πολιτισμού του νομού Ξάνθης και επ’ αφορμή να θέσουμε ζητήματα για μια σύγχρονη επιστημονική θέαση του παραδοσιακού και του σύγχρονου λαού του νομού και στην εθιμική συμπεριφορά του.
Κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύκλου των μαθημάτων, το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Ξάνθης επέτυχε τη δωρεά του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, η οποία υλοποίησε την κατατεθειμένη από το Μουσείο πρόταση για τη λειτουργία σε αυτό ενός Εργαστηρίου Γραφής. Το Εργαστήρι Γραφής πρόκειται να εργαστεί επάνω στη μελέτη της Τοπικής Ιστορίας, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού, καθώς η ιστορική μνήμη συντελεί τα μέγιστα στη διατήρηση της τοπικής συνείδησης. Η δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχος σήμαινε την εξασφάλιση σύγχρονου τεχνολογικού εξοπλισμού και την οικονομική κάλυψη για την απασχόληση ενός εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού που δύναται να διαχειριστεί σύγχρονα μεθοδολογικά εργαλεία έρευνας και στο οποίο ενταχθήκαμε η υποφαινομένη Γαρυφαλλιά Γ. Θεοδωρίδου (λαογράφος) και η κ. Σταυρούλα Ανέστη (ιστορικός).
Σκοπός του Εργαστηρίου Γραφής είναι πλέον η συγκέντρωση, οργάνωση, καταγραφή, φωτογράφηση, ψηφιοποίηση, ταξινόμηση, ευρετηρίαση, έρευνα, μελέτη, αξιολόγηση, ανάδειξη, προβολή και διαχείριση ιστορικών τεκμηρίων τόσο του Μουσείου, όσο και των κοινοτήτων και φορέων της ευρύτερης περιοχής της Θράκης (περισσότερα από 3500 στοιχεία για το 2018). Ως γνωστόν, τα έγγραφα κατέχουν εξέχουσα σημασία για την έρευνα της τοπικής ιστορίας (μικρο-ϊστορίας), λόγω της ποικιλίας και του πλούτου των πληροφοριών που παρέχουν, ενώ πολλάκις καλύπτουν όλο το φάσμα της (οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, ιδεολογικό κλπ.). Η έρευνα, η μελέτη και η αξιοποίηση ντοκουμέντων ιστορικού, λαογραφικού, ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος συντελεί στην κατανόηση γεγονότων και καταστάσεων, η αντιμετώπιση των οποίων υπήρξε, ενίοτε, αόριστη επί μακρόν και ελλιπής. Η ψηφιοποίησή τους διασώζει το ιστορικό υλικό από τη φθορά του χρόνου και η ερευνητική τεκμηρίωση συλλογών εντύπου και οπτικοακουστικού υλικού συνιστά εργασία που το καθιστά αδιάψευστη ιστορική πηγή, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί υποδομές για τη διαχείριση της γνώσης. Το Εργαστήριο Γραφής του Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου αποβλέπει στη δημιουργία ενός ψηφιακά οργανωμένου αποθετηρίου, σε θεματικούς καταλόγους, με πλήρη κωδικοποίηση του υλικού, το οποίο θαδιασταυρωθεί με τα επιστημονικού / ακαδημαϊκού κύρους επιλεγέντα εργαλεία της λαογραφικής έρευνας [Επιτόπια Εθνογραφική Έρευνα, Έρευνα Βάθους, Ομάδες Εστίασης, Ανάλυση Περιεχομένου κ.ά.].
Προκειμένου να ερευνήσουμε και να διασταυρώσουμε το αρχειακό υλικό που διαθέτουμε, χρησιμοποιούμε την κοινωνικο-ϊστορική μέθοδο που εισηγήθηκε ο καθηγητής Λαογραφίας Μ. Γ. Μερακλής και την οποία συνδράμουν ποικίλα άλλα εργαλεία, όπως π.χ. η επιτόπια έρευνα, η Προφορική Ιστορία, οι Αφηγήσεις Ζωής (Life Stories) ή Ιστορίες Ζωής (Life Histories) / Bιο-ϊστορία ή Προσωπική Ιστορία (Personal History) κλπ. Αποτελεί ευρέως αποδεκτή επιστημονική θέση ότι η συνεργασία αρχειακών πηγών και Προφορικής Ιστορίας οδηγεί σε μια πληρέστερη έρευνα. Διότι, εκτός της Αρχειακής Λαογραφίας, η Προφορική Ιστορία ως συμπληρωματική της Επίσημης Ιστορίας μελετά τις νοοτροπίες και συμπεριφορές, τις μνήμες και τις βιωμένες εμπειρίες των ανθρώπων. Βασική επιδίωξή της δεν αποτελεί η κατάκτηση της ιστορικής αλήθειας, αλλά η ανάδειξη της υποκειμενικής βίωσης του γεγονότος, δηλαδή «πώς οι συγκεκριμένοι άνθρωποι βίωσαν ένα ιστορικό γεγονός» και «πώς το περιγράφουν ότι το έζησαν οι ίδιοι». Είναι «η ιστορία μέσα από το στόμα των ανθρώπων», γι’ αυτό η μελέτη της στοχεύει στην ανάδειξη νέων ιστορικών υποκειμένων, καθώς και του ρόλου τους στην ιστορική μεταβολή, επιδιώκει να γνωρίσουμε όχι μόνο το μοναδικό, το εξαιρετικό και το μνημειακό, αλλά, ταυτόχρονα το καθημερινό, αυτό που οι σύγχρονοι ιστορικοί αναφέρουν με τη φράση «να μιλήσουν οι σιωπές». Η Προφορική Ιστορία καθώς συλλέγει τις πάμπολλες «ηρωικές» αφηγήσεις που προέρχονται από την καθημερινή εμπειρία ζωής, αναδεικνύει ήρωες -δρώντα υποκείμενα από το ανώνυμο πλήθος, τονώνει την αξιοπρέπεια και την αυτοπεποίθηση των λιγότερο προνομιούχων ατόμων και ομάδων.
Σε συνάρτηση με τον παραπάνω στόχο του Εργαστηρίου Γραφής και επ’ αφορμή του δευτέρου κύκλου των μαθημάτων καταλήξαμε στις παρακάτω διαπιστώσεις:
1η: Εντοπίζουμε το πολυσχιδές του τοπικού πολιτισμού στις επιμέρους διαφοροποιήσεις του. Υπενθυμίζουμε ότι η Ξάνθη δεν είναι η περίπτωση μιας μεταμοντέρνας μεγαλούπολης που εξελίχθηκε σε πολυπολιτισμική κατά τα τελευταία χρόνια λόγω της νεωτερικής παγκοσμιοποίησης, αλλά είναι ένα περιφερειακό ετερογενές μικρό άστυ με πληθυσμιακή ανομοιογένεια, εθνική, θρησκευτική, γλωσσική, πολιτισμική και εθιμική ποικιλία· αυτό σημαίνει ότι ο λαϊκός άνθρωπος της Ξάνθης ήδη από δεκαετίες αυτοπροσδιορίζεται και ετεροπροσδιορίζεται καθημερινά με σημείο αναφοράς την ομάδα προέλευσής του (Μικρασιάτες πρόσφυγες, Πόντιοι, Σαρακατσάνοι, κλπ.) και τη δική του ατομική ή οικογενειακή παράδοση.
2η: Όπως προαναφέρθηκε, οι διαλέξεις στόχευαν στην προσέγγιση του εμπειρικού περιεχομένου των δώδεκα μηνών του έτους, στο πλαίσιο μιας θεώρησης της παραδοσιακής αντίληψης του χρόνου στην Ξάνθη· κατά τη διεργασία μας αυτή εντοπίσαμε το έλλειμμα (τουλάχιστον 100 ετών) μιας συστηματικής επιτόπιας εθνογραφικής και λαογραφικής καταγραφής, έρευνας (αυτοψίας) και μελέτης συνολικά του παραδοσιακού τοπικού (ξανθιωτικού) εθιμικού πολιτισμού των χριστιανικών πληθυσμών εν τόπω και χρόνω συγκεκριμένω, που να ερμηνεύει τον εν λόγω πολιτισμό ως ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο.
Ενώ λοιπόν υπήρξε άφθονο υλικό σχετικά με τη λαογραφία των παλαιών τόπων (Ανατ. Θράκη, Μικρασία, Πόντο κ.ά.), στην Ξάνθη από το 1922 τουλάχιστον μέχρι και τις δεκαετίες 1950, 1960, 1970 (όταν άρχισε ο μετασχηματισμός του λαϊκού πολιτισμού) δεν έχουμε μιαν επίσημη συνολική καταγραφή τού πώς λειτούργησε αυτός ο τοπικός πολιτισμός, ειδικότερα μετά την έλευση των προσφυγικών πληθυσμών του 1922. Βεβαίως έχουν δημοσιευτεί εργασίες με επιμέρους θέματα μελέτης της τοπικής κοινωνίας, όπως ακόμη πονήματα των λαογραφούντων που πολλάκις ενώ είναι θεράποντες διαφορετικών επιστημών (π.χ. αρχαιολόγοι, φιλόλογοι κλπ.), συγγράφουν για λαογραφικά θέματα κινούμενοι από αγάπη για τον τόπο τους (π.χ. Πολύσιτο, Άβδηρα, Κιμμέρια, Όλβιο, Κομνηνά, Πετεινό, Νέος Ζυγό, Νέα Κεσσάνη κ.ά.), εντούτοις δεν διαθέτουμε μια συνολική μελέτη που να λαμβάνει υπ’ όψιν τις διαφορετικέςκαταγωγές των επιμέρους πληθυσμιακών ομάδων (δηλαδή Ανατολικοθρακιωτών, Ποντίων, Μικρασιατών, Σαρακατσάνων, Βλάχων, μετοίκων από την υπόλοιπη Ελλάδα) και τις προελεύσεις τους κατά τόπους (π.χ. από Σουμπάσκιοϊ, Ορτάκιοϊ, Χατζηγύρι, Κατίκιοϊ, Σέρντιβαν, Αίνο, Σοφίδες, Βιζύη, Φακίρμα ή Φακίρμε, Μάλγαρα, Ουζούν Κιουπρί, Αδριανούπολη, Κερασούντα, Σαμψούντα, Λάιστα Ηπείρου, Άργος Ορεστικό Μακεδονίας κλπ.), σε σχέση με τα έθιμα που αυτοί οι πληθυσμοί μετέφεραν στην περιοχή της Ξάνθης, υιοθέτησαν, συγκαίραναν, αντάλλαξαν, ενσωμάτωσαν, λειτούργησαν, απώλεσαν ή λησμόνησαν.
3η: Τα προαναφερθέντα οδηγούν στο ερώτημα «Ποιος είναι τελικά ο (συνολικός) λαός της Ξάνθης και ποιος ο λαϊκός της πολιτισμός» ή «οι λαϊκοί της πολιτισμοί».
Στο παραπάνω πλαίσιο διατυπώσαμε την παρακάτω αναλυτική ερευνητική πρόταση σχετικά με τη διευθέτηση τού χρονίου αναφερομένου ζητήματος, η οποία και ευοδώθηκε: Ως πρώτιστη αναγκαιότητα θέτουμε μια συνολικήιστορική και κοινωνική δηλαδή λαογραφική θεώρηση και ερμηνεία (προσοχή όχι απλή καταγραφή και ταξινόμηση) του παραδοσιακού πολιτισμού του τόπου, την οποία οφείλουμε να αποδώσουμε, διότι αλλιώς παραμένουμε σε ένα νεφελώδες τοπίο σχετικά με αυτόν. Ο στόχος εντάσσεται στις προτεραιότητες του Εργαστηρίου Γραφής: Να διαλευκάνουμε μια και καλή τις τοπικές συνθήκες, ώστε να μην χαθούν τα ύστατα στοιχεία του ιδιαίτερου ξανθιωτικού πολιτισμού. Σημειώνουμε ότι πλέον τα χρονικά όρια είναι περιορισμένα, διότι πέρασαν ανεπιστρεπτί οι πολύτιμες δεκαετίες του ’40, ’50, ’60, ’70 και ’80, όσο ακόμη ζούσαν οι πρωταγωνιστές των τελευταίων μετακινήσεων και εγκαταστάσεων· οριακά προλαβαίνουμε πληροφορητές ηλικίας 80 και 90 χρόνων, δηλαδή τους φορείς της έμμεσης μαρτυρίας (ό,τι θυμούνται από τους πατέρες και τους παππούδες τους). Άρα η δράση αυτή είναι καθοριστικής σημασίας.
Καταλήγουμε στην εκπόνηση στο (άμεσο μέλλον) από το Εργαστήριο Γραφής της συγγραφής ενός επιστημονικού βιβλίου: Γαρυφ. Γ. Θεοδωρίδου, «Έθιμα του κύκλου του χρόνου από την Ξάνθη. Διαχρονική λαογραφική θεώρηση». Το πόνημα θα αφορά στον παραδοσιακό εθιμικό πολιτισμό της περιοχής, ο οποίος λειτουργούσε περίπου μέχρι τη δεκαετία του 1970, τότε που ο σύγχρονος πολιτισμός τοποθέτησε τον παλαιό στο περιθώριο. Θα βασιστεί στη συστηματικήεπιτόπια λαογραφική έρευνα στον νομό Ξάνθης (ύπαιθρο και άστυ) με στόχο τη συγκέντρωση και την επιστημονική ερμηνεία του υλικού, της οποίας τα πορίσματα θα εμπεριέχει αναλυτικά.
Επιπλέον, στο Εργαστήριο Γραφής θα δημιουργηθεί ένα αποθετήριο του ηχητικού υλικού που θα συλλεγεί από την προαναφερθείσα επιτόπια έρευνα.
Εν κατακλείδι, το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Ξάνθης υλοποιεί τα παραπάνω συναρτήσει του επιστημονικού προσωπικού, του σύγχρονου τεχνολογικού εξοπλισμού, των τεχνικών και εργαλείων που πλέον διαθέτει.
Γαρυφαλλιά Γ. Θεοδωρίδου
Δρ Λαογραφίας, Επιστημονική Υπεύθυνη Αρχείου
Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου Ξάνθης
