Του Θ. Μουσόπουλου
Η Κατίνα Βέικου Σεραμέτη στις 4 Οκτωβρίου 1989
σφράγισε μια ζωή προσφοράς και δημιουργίας
Του Θανάση Μουσόπουλου
Την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη τη γνώρισα κατά την απαρχή της
πορείας μου στα λογοτεχνικά και πολιτιστικά πράγματα της
Ξάνθης και της Θράκης το 1972, κι ως το θάνατό της το 1989
είχαμε καθημερινή επικοινωνία και επαφή. Από το 1976 – 77
δημοσιεύω κείμενα για το πλούσιο έργο της.
Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (των εκδόσεων
Πατάκη) στη σελίδα 271 στο λήμμα για την Κατίνα Βέικου
Σεραμέτη του Αλέξη Ζήρα, ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε :
«Λυρική ποίηση και πεζογραφία, λιτότητα στο ύφος, αλλά
πλούσια στην ποικιλία της αφηγηματική γλώσσα, που
χρησιμοποιεί εκφράσεις της λαϊκής ομιλούμενης της Θράκης.
Ηθογραφισμός και νοσταλγία για το παρελθόν, αλλά και
ευστοχία στην ανάπλαση των προσώπων που ανήκαν στις
λαϊκές κοινότητες της περιοχής».
Πριν μιλήσουμε για τη ζωή και το έργο της ένα δείγμα –
κυρίαρχο της σκέψης της θα έλεγα:
Το 1979 με την ευκαιρία της κυκλοφορίας της ποιητικής της
συλλογής «Ψηφίδες» έγραφα :
«Ανάμεσα και στα εκδομένα και στα ανέκδοτα έργα της
Κατίνας Βέικου-Σεραμέτη κυρίαρχη θέση κρατούν όσα
θυμίζουν τις «Χαμένες Πατρίδες». Το πρότυπο του Οδυσσέα,
που δέκα χρόνια πολεμά μακριά απ’ την πατρίδα του κι άλλα
τόσα, μετά τον πόλεμο, παλεύει με τα κύματα, για να δει τον
καπνό από το τζάκι του σπιτιού του, είναι πρότυπο πολύ
ελληνικό, σύγχρονο.
Ο Ελληνισμός πέφτει από προσφυγιά σε προσφυγιά… Και η
ίδια η Σεραμέτη, πρόσφυγας από τους Επιβάτες της
Ανατολικής Θράκης, νιώθει σαν Οδυσσέας – με την πένα της
γυρνά (αντί για κουπιά) στην Ιθάκη της, τα ποιήματά της η
επιβεβαίωση ενός τόσο συναρπαστικού ταξιδιού (…) Μαντήλι
μισεμού η σκέψη της οδεύει παντοτινά στη Χαμένη Πατρίδα,
μας πληροφορεί η ποιήτρια της Ξάνθης (…)
«Μεγάλο…,
ατέλειωτο το ταξίδι, / για την Χαμένη μου Πατρίδα»
*
Θα επιχειρήσουμε μια συνοπτική περιδιάβαση στην
εργοβιογραφία της Κατινίτσας – όπως την αποκαλούσαν οι
οικείοι και φίλοι της.
α. Βιογραφία
Η Κατίνα Βέικου γεννήθηκε στους Επιβάτες της Ανατολικής
Θράκης το 1912. Εκεί στα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια ξεκινά το
σχολείο, ενώ με την ακούσια προσφυγιά βρίσκεται στο Βόλο,
το 1924 δημιουργούνται οι Νέοι Επιβάτες στη Θεσσαλονίκη,
στο Θερμαϊκό, όπου εγκαθίστανται και εκεί ολοκληρώνει το
σχολείο. Στο διάστημα 1926-1932 φοιτά στο «εξατάξιο
διδασκαλείο Θεσσαλονίκης» και τυχαίνει στην «ιερή τριετία»
με τον πρωτοπόρο παιδαγωγό Μίλτο Κουντουρά. Όταν
αποφοιτά, για λίγους μήνες, 1932-33, διδάσκει στη Μύκη, στο
πομακοχώρι των ορεινών της Ξάνθης. Παντρεύεται το Νίκο
Σεραμέτη και μένει μόνιμα στην Ξάνθη ως το θάνατό της, στις
4 Οκτωβρίου 1989.
β. Ποίηση – Πεζογραφία – Λαογραφία
Από τα εφηβικά της χρόνια γράφει κυρίως ποίηση. Ήδη, το
1930, σε παιδικά μαθητικά περιοδικά υπάρχουν δημοσιευμένα
ποιήματά της. Δε σταμάτησε να μελετά, να ερευνά και να
γράφει. Στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια υπάρχουν μερικές
δημοσιεύσεις σε έντυπα της Ξάνθης, ενώ η «πρώτη επίσημη
εμφάνιση στον πνευματικό στίβο» πραγματοποιείται με την
υποβολή εργασίας της στη Γλωσσική Εταιρεία για τους
Επιβάτες, την πατρίδα της. Η εργασία βραβεύεται, και μόνο
ύστερα από δέκα (10) χρόνια δημοσιεύεται στο Αρχείο
Θράκης.
Το 1952 η κριτική του Μάριου Βαγιάνου εύστοχα και
προβλεπτικά σημειώνει: «… Εργάζεται με σεμνότητα και πίστη,
τόσο για τη λαογραφία του τόπου, όσο και για την ποίηση». Το
1955 παρουσιάζεται η πρώτη ποιητική της συλλογή «Κύματα
και ψίθυροι» και ως το θάνατό της δημοσίευσε άλλες δέκα έξι
(16) ποιητικές συλλογές, πολλές από τις οποίες βραβεύτηκαν.
Το 1965 κυκλοφορεί η μυθιστορηματική Βιογραφία: «Ο
δρόμος απ’ το Ξάστερο». Στο χώρο του πεζού λόγου έχει
βραβευτεί για την ανέκδοτη ακόμη συλλογή διηγημάτων
«Οδοιπόροι», ενώ έχουν δημοσιευθεί τέσσερα (4) βιβλία με
διηγήματα και μια νουβέλα. Ακόμη, δημοσίευσε σε βιβλίο τρία
μονόπρακτα με τον τίτλο «Η Λίμνη», μεταφράσεις ποιημάτων
και πεζών από τα γερμανικά «Δανεισμένα φτερά».
Το έργο της συμπληρώνουν λαογραφικές και ιστορικές
μελέτες που αναφέρονται στους Επιβάτες της Ανατολικής
Θράκης, στην Ξάνθη («Λαογραφικά και γλωσσικά στοιχεία της
παλιάς Ξάνθης»), στη Θράκη («Θράκη, στιγμές στην πορεία
της», Θρακική Επετηρίδα, 1980). Ακόμη: μελέτη δημοτικών
τραγουδιών, μελέτη για κεντήματα καμωμένα από τρίχα
κεφαλής ανθρώπου, επιπλέον άρθρα για πνευματικούς
ανθρώπους, συνεργασίες σε περιοδικά – κυρίως τα «Θρακικά
Χρονικά».
γ. Πολιτιστικά
Να προσθέσουμε τη μεγάλη της προσφορά στα πολιτιστικά
πράγματα της Ξάνθης, κύρια μέσα από τη Φιλοπρόοδη Ένωση
Ξάνθης, από την ίδρυσή της, το 1952. Επίσης σημαντική ήταν η
εθελοντική προσφορά της σε πολλούς συλλόγους και δομές
στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια.
Ήταν μια γυναίκα πρωτοπόρα στο χώρο ένας Θράκης, ένας
Ξάνθης ειδικότερα. Ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος και
δημιουργός με έργο που αξίζει προσοχή και προβολή
πανελλήνια.
*
Η Κατίνα Βέικου Σεραμέτη πρόσφερε πολλά στην περιοχή
μας και στη Θράκη γενικότερα. Ως άνθρωπος του Λόγου και
της Πράξης είχε διαρκή παρουσία ως το τέλος της ζωής
της. Κυρίως τη θεωρώ ποιήτρια.
Είναι πολύ σαφής στους σκοπούς της ποίησής της, που είναι
αισθητικοί και συνάμα κοινωνικοί. Διακηρύσσει:
α) Με το τραγούδι μου, τη ζωή ομορφαίνω.
β) Με το τραγούδι μου, τον πόνο τον εξαϋλώνω.
γ) Είμαι υμνητής και πλαστουργός μες στη ζωή.
Η δημιουργία, η ποίηση και η τέχνη, δεν είναι μόνο κοινωνική
είναι συμπαντική:
Η ποίηση δε βηματίζει μόνη της. / Ωραΐζεται, όπως είναι πνοή
και ψηφίδα, / στον καθρέφτη του σύμπαντος.
Η ίδια η δημιουργός με τα ποιήματά της γίνεται άλλος
άνθρωπος, απελευθερώνεται, ολοκληρώνεται:
Αποδεσμεύομαι / από τη γήινη έλξη μου. Νιώθω τόσο
ελεύθερη.
Βέβαια, αυτό δεν αναφέρεται μόνο στην ίδια, αλλά και σε
κάθε ποιητή και δημιουργό:
Μια παγκόσμια συνείδηση / ο ποιητής.
Πρώτ’ απ’ όλα, / μια ευαίσθητη,
Πανανθρώπινη / καρδιά.
«ΑΝΝΑ ΦΡΑΝΚ» Όσο θα υπάρχει άνθρωπος επάνω στη γη, /
θα πρέπει να φέρνει το όνειδος, / Άννα Φρανκ, του αφανισμού
σου. […] Βγαίνεις τη νύχτα· όπως ήσουν! / Βαδίζεις ανάμεσά
τους· / απλώνεις τα μικρά σου χέρια και τα θωπεύεις· / τα
μιλείς για όνειρα και για τη ζωή. /Παίρνουν πνοή τότε· γίνονται
σύμβολα. / Την αυγή, όταν φεύγεις, /είναι, ζωντανεμένα, /όλο
σταγόνα δροσιάς – πολύτιμα πετράδια./ Είναι ό,τι τους
εμπιστεύθηκες. / Ό,τι εμπιστευόσουνα στην «Κίττυ», Άννα
Φρανκ, / για τη ζωή, για τα όνειρα και για τον ανθρωπισμό. /
Τα λουλούδια, κάθε νύχτα, θα πληθαίνουν.
*
Η Κατίνα Βέικου Σεραμέτη, η δημιουργός, η ποιήτρια έχει
πλήρη αυτοσυνειδησία του έργου και του ρόλου της:
«Χτίζω, / αλλά η οικοδομή μου / δεν προχωρεί.
Είναι γιατί, / χρησιμοποιώ / υλικά δυσεύρετα.
Είναι γιατί, / εντείνω την προσπάθεια,/ σε μια δύσκολη
περιοχή».
Ευγνώμονες, ευγνώμων για τη μεγάλη της προσφορά.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, 2 ΟΚΤΩΒΡΊΟΥ 2023
