Του Μανώλη Χούμα
Ματσίνειος Αλληλοδιδακτική Σχολή – Α΄Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης.
Ανεγέρθηκε την περίοδο 1860-1863 με δωρεά του Ξανθιώτη ευεργέτη Μιχαήλ Ματσίνη και βρισκόταν στον ομφαλό της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Ξάνθης κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας.
Η κατασκευή της άρχισε επί ποιμαντορίας Πανάρετου(1858-1861) και ολοκληρώθηκε επί Διονυσίου Μπίστη(1861-1867)
Η φωταυγής αυτή των γραμμάτων εστία των ελληνοπαίδων μαθητών της Ξάνθης, λειτούργησε μέχρι το 1903.
Τον Ιούνιο αυτής της χρονιάς η Δημογεροντία Ξάνθης και η Εφορία των Σχολών, με πρόεδρο τον Συνοδικό Ποιμενάρχη Ξάνθης και Καβάλας Ιωακείμ Σγουρό (1891-1910) αποφασίζουν, λόγω παλαιότητας, την άμεση κατεδάφιση της Ματσινείου Σχολής.
Στην ίδια θέση ανεγείρεται, στο χρονικό διάστημα 1903-1904, με σχέδια του Π.Φωτιάδη, το περικαλλές Γυμνάσιο Ξάνθης που βλέπουμε στην αρχική εικόνα.
Το Σχολείο κατά καιρούς αλλάζει ονομασία, ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες της Ελληνικής Κοινότητας και του Ελληνικού Κράτους στη συνέχεια.
Το μόνο δομικό στοιχείο που σώζεται απ’ την παλιά Ματσίνειο Σχολή είναι, ίσως, η επιτοίχια μαρμάρινη κτιτορική πλάκα της κεντρικής εισόδου, την εσώγλυφη γραφή της οποίας κατέστρεψαν οι Βούλγαροι.
Την εποχή εκείνη εφαρμόζονταν δύο μέθοδοι διδασκαλίας μαθητών και μαθητριών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Συνδιδακτική και η Αλληλοδιδακτική.
Η Συνδιδακτική προϋποθέτει δάσκαλο ή δασκάλα στην αίθουσα, αλλ’ αυτό δεν είναι απαραίτητο στις μικρές τάξεις της Αλληλοδιδακτικής, όπου η διδασκαλία των μικρών μαθητών γίνεται από καλούς μαθητές ή καλές μαθήτριες ανωτέρων τάξεων.
Είναι γνωστή η ακραία διαμάχη μεταξύ των λειτουργών της εκπαιδευτικής κοινότητας, κυρίως κατά τον 19ο αιώνα, για την Αλληλοδιδακτική και τη Συνδιδακτική μέθοδο διδασκαλίας.
Η Αλληλοδιδακτική δεν ήταν επινόηση ελληνική, αφού αυτή εφαρμοζόταν στην Εσπερία προ πολλών χρόνων και προφανώς η έλλειψη ικανού αριθμού δασκάλων και λόγοι οικονομίας, δημιούργησαν την ανάγκη εφαρμογής της.
Είναι γνωστό επίσης κι αξίζει να τονισθεί για μια ακόμη φορά, πως η παιδεία των Ελληνοπαίδων κατά την περίοδο της οθωμανοκρατίας, περνούσε αποκλειστικά μέσα απ’ το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Σε μια ολιγόλεπτη συζήτηση που είχα, πριν πολλά χρόνια, με τον αείμνηστο λόγιο συγγραφέα, ιστορικό και γίγαντα του πνεύματος Στέφανο Ιωαννίδη, μου είχε πει για τα ιστορικά στοιχεία της Ξάνθης, «τι τα θέλεις αγαπητέ; Τούρκοι και Βούλγαροι τα εξαφάνισαν όλα! Ιστορικά ρετάλια μαζεύουμε!»
Ιστορικά ρετάλια!
Φίλες και φίλοι, ένα τέτοιο «ιστορικό ρετάλι» απ’ το παρελθόν είναι και η ανάρτησή μου, που έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό στην χρονική πορεία των σχολικών κτιρίων της πόλης κι αφιερώνεται ταπεινά και μ’ ευλάβεια στη μνήμη του Ξανθιώτη ευεργέτη Μιχαήλ Ματσίνη.
Αύγουστος 2022 – ΜΣΧ.
Αυτό ακριβώς έγινε και η Σχολή λειτούργησε για σαράντα συναπτά χρόνια, χωρίς να επιβαρύνεται η Ελληνική Κοινότητα.
Και συνεχίζει ο αρθρογράφος για τον Ματσίνη ή Ματζίνη, «ο γενναίος ούτος άνθρωπος είναι γέρων ογδοηκοντούτης, άνθρωπος μεν του παρελθόντος αιώνος, και απαίδευτος, αλλ’ εις άκρον εκτιμών την παιδείαν, και πάντας εις τούτο προτρέπων.»
Η αγάπη του για την παιδεία θυμίζει τον Κωνσταντινουπολίτη μεγαλοτραπεζίτη και μεγάτιμο ευεργέτη του Γένους Γεώργιο Ζαρίφη (ο Ρότσιλντ της Ανατολής σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο), που είπε λίγο πριν πεθάνει στους λιγοστούς που ήταν στο προσκέφαλό του, «πείτε του γιου μου του Λεωνίδα να μη ξεχάσει τα σχολειά! να μη ξεχάσει τα σχολειά!» Και μ’ αυτό έσβησε!
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΑΣΤΗΡ Κωνσταντινούπολης, Τετάρτη 15 Νοεμβρίου 1861 αρ.φ.7 σελ 3,4.
Και συνεχίζει για τον αοίδιμο Μ.Ματσίνη, «…Δεν ήτο μεν άνθρωπος των γραμμάτων, αλλ’ έσχεν ευγενείς και φιλομούσους διαθέσεις, και ηδυνήθη να εκτιμήση το ύψος και μεγαλείον αυτών…».
Ακόμη, «…της υπό του προγράμματος της εκπαιδευτικής επιτροπής ωρισμένης διδακτικής δι’ εκάστην τάξιν ύλης …»
Η εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, περνούσε απ’ το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ Τετάρτη 11 Ιουνίου 1903 αρ.φ.128 σελ 2.
Μεταξύ άλλων, «…Η Ματσίνειος κοινοτική σχολή, το ερείπιον τούτο του χρόνου και περίτρανον τεκμήριον της παλαιθαλούς γενναιοδωρίας των Ξανθίων κατεδαφίζεται, νέον δε καλλιπρεπές και καλλιμάρμαρον οικοδόμημα εντός ολίγου θέλει στεγάσει τας σεμνάς ελληνίδας μούσας …Την παρελθούσαν κυριακήν, η αξιότιμος ημών εφορία, συνελθούσα εις συνεδρίασιν υπό την προεδρίαν της Α.Θ. του αγίου Χριστουπόλεως, απεφάσισε την άμεσον κατεδάφισιν του παλαιού κτιρίου και την ανέγερσιν του γυμνασίου επί του σχεδίου, όπερ προ έτους σχεδόν ο διαπρεπής καλλιτέχνης κ.Π.Φωτιάδης εφιλοπόνησεν…»
Ο άγιος Χριστουπόλεως είναι ο εξέχων συνοδικός Μητροπολίτης Ξάνθης και Νεαπόλεως Ιωακείμ Σγουρός ο Χίος (1891-1910).
Στη λίστα των Ξανθίων που προσφέρουν χρυσές λίρες, διαβάζουμε, Στέφανος 20 κι εννοεί το Στέφανο Π. Στάλιο.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ Δευτέρα 23 Ιουνίου 1903 αρ.φ.138 σελ 2.
