Του Μανώή Χούμα
Επίνειο του νομού της Ξάνθης και το μεγαλύτερο τότε λιμάνι της Θράκης του Αιγαίου, με αμιγώς ελληνικό πληθυσμό.
Στα χρόνια της οθωμανοκρατίας ήταν γνωστό κι ως Κάραγατς γιατί, ως φαίνεται, είχε πολλά καραγάτσια – φτελιές (μαυρόδεντρα).
Από εδώ έφευγαν τα προϊόντα της πλούσιας θρακικής γης για όλη τη Μεσόγειο, αλλά και τον Πόντο.
Κυρίως από εδώ έφευγε ο πασίγνωστος και πανάκριβος καπνός – μπασμάς της Ξάνθης.
Στο μεγάλο αυτό παραθαλάσσιο διαμετακομιστικό κέντρο εμπορίου, που έσφυζε από ζωή και δραστηριότητες, υπήρχαν προξενικά γραφεία, ελληνικό και ξένα ταχυδρομεία, ναυτιλιακές επιχειρήσεις, μεταφορικές εταιρείες, αποθήκες εμπορευμάτων, Λιμεναρχείο, Τηλέγραφος κ.α.
Το Πόρτο Λάγος διατήρησε την αίγλη του, μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1890 άρχισε η λειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής «Θεσσαλονίκη – Αλεξανδρούπολη (Δεδέαγατς)» κι αυτό έφερε το σταδιακό μαρασμό της σπουδαιότητας του λιμανιού, αφού τα εμπορεύματα έφταναν με το τρένο στον προορισμό τους γρήγορα, με λιγότερο κόστος και με μεγαλύτερη ασφάλεια.
Το Λάγος ήταν και είναι γνωστό βέβαια και για τις πλούσιες σε αλιεύματα παραλίες της και κυρίως γι’ αυτά της ευλογημένης λιμνοθάλασσας της Βιστονίδας.
Τα μικρά εμπορικά πλεούμενα ιστιοφόρα αγκυροβολούσαν στο λιμάνι, παρά τα πρωτόγονα έργα ελλιμενισμού.
Για το σκοπό της φόρτωσης κι εκφόρτωσης των μεγάλων σκαφών και των βαποριών, που δεν μπορούσαν να πλησιάσουν την ακτή ή ήταν αρόδο ανοιχτά του λιμανιού κι έξω απ’ τον δίαυλο – μπουγάζι, υπήρχαν δυο μεγάλες φορτηγίδες – μαούνες.
Τις μαύρες μαούνες ή μαγούνες, όπως τις έλεγαν οι πρόσφυγες, τις θυμάμαι μισοφουνταρισμένες στο λιμάνι μέχρι την δεκαετία του ’60.
Και χωρίς να θέλω μου ‘ρχονται στη θύμηση και τα …κουνούπια, το ντι ντι τι και η τρόμπα του φλιτ! Αναρίθμητα τα …στούκας πανάθεμά τα, σαν αστρική ύλη!
Μόλις ξεχνιέμαι στην εικόνα και «γλαρώνουν» λίγο τα μάτια μου βρε παιδιά, σαν να βλέπω τον παππού μου να μπαίνει στο καφενείο του Θασίτη Χατζαυγουστή, που ήταν στο ισόγειο του Ξενοδοχείου Τυρολόη τ’ς Αργύραινας.
Δυο λόγια για την εικόνα του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου.
Διακρίνονται Βούλγαροι ένστολοι κι εντυπωσιάζει η έλλειψη σκαφών!
Αυτό σημαίνει πως χρονικά βρισκόμαστε στην αρχή της 1ης Βουλγαρικής Κατοχής (τέλη του 1912 – μέσα του 1913) ή στην αρχή της ενσωμάτωσης της Ξάνθης στη Βουλγαρία 1913-1919.
Οι επιστολικές κάρτες της δεκαετίας του 1910, με θέμα το Πόρτο Λάγος, είναι κατά κανόνα βουλγαρικών εκδόσεων και δυστυχώς δυσεύρετες κι ακριβές.
Η συγκεκριμένη είναι έκδοσης των γνωστών Πάπερμαν και Βακάλωφ – Σόφια, οδός Στεφάνου Καρατζά αρ. 15
Οι εικόνες είναι αριθμημένες κι ανοίγουν πατώντας το βέλος στα δεξιά.
Ιούνιος 2022 – ΜΣΧ.
