Οι κοινοτυπίες. Δεν υπάρχουν σήμερα πολιτικές προσωπικότητες.

Άρθρο του Σωκράτη Ξυνίδη*

Στην Ελλάδα τα κόμματα υπήρξαν πάντα αρχηγικά. Μερικά και προσωπολατρικά. Θυμηθείτε πόσα χρόνια δέσποζαν στο πολιτικό σκηνικό αρχηγοί κομμάτων ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Χαρίλαος Φλωράκης, ο Λεωνίδας Κύρκος. Και φυσικά δεν ακουγόταν κιχ εσωκομματικά, παρότι δεκαετίες ολόκληρες ηγούνταν των κομμάτων τους. Βέβαια ξέρω τι θα απαντήσετε. Ήταν μεγάλες προσωπικότητες. Ναι είναι αλήθεια. Όμως ο «επαρχιώτης» Καραμανλής της δεκαετίας του 1950 εξελίχθηκε σε ευρωπαϊκή προσωπικότητα την δεκαετία 1975-1985. Ο ιδιόρρυθμος τύπος με το ζιβάγκο και τα περίεργα ελληνικά του 1974 αναδείχθηκε σε κορυφαίο Έλληνα πολιτικό, που σεβάστηκαν όλοι οι μεγάλοι Ευρωπαίοι πολιτικοί των δεκαετιών 1980-1990, ομοϊδεάτες και ιδεολογικοί-πολιτικοί αντίπαλοι. Είναι εύλογο το συμπέρασμα ότι για να γίνεις σημαντική πολιτική προσωπικότητα και ηγέτης μιας χώρας, πέρα από τις ικανότητες, πρέπει να μείνεις στο τιμόνι για αρκετό καιρό.

Τα κόμματα φταίνε

Και καθώς οι παραπάνω έμειναν στο τιμόνι αρκετό καιρό, ήλεγξαν και τα κόμματά τους. Οι εσωκομματικές αντιθέσεις, πολιτικές ή ως συνήθως προσωπικές, παρέμεναν αδρανείς, «χάριν της ενότητας» προς τα έξω και αναμένοντας την εφαρμογή της θεωρίας του «ώριμου φρούτου» στην πραγματικότητα. Στο μεταξύ όλοι κατοχύρωναν, ως βιλαέτι, την αντιπαροχή τους στην άσκηση της εξουσίας, μέχρι ο αρχηγός να πεθάνει ή να χάσει τις εκλογές και να αμφισβητηθεί. Έτσι καταλήγαμε στους ισχυρούς αρχηγούς που «μόνο ο λαός μπορεί να τους διώξει» και στα ισχυρά πελατειακά κόμματα.

Που πήγαν οι αρχηγοί που κτυπούν το χέρι στο τραπέζι;

Καθώς το χρήμα έχει συρρικνωθεί στα κρατικά θησαυροφυλάκια, οι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες που διαχειρίζονται τεράστια κεφάλαια, προσλαμβάνουν πλέον τους εργαζόμενους (και όχι το κράτος), διακινούν και ελέγχουν την πληροφορία μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, παρεμβαίνουν σε επίπεδο ιδιότυπης κοινωνικής διαμόρφωσης μέσω ομάδων με κοινά χαρακτηριστικά (από ποδοσφαιρικές ομάδες μέχρι θρησκευτικές σέχτες). Και κάθε πολιτική προσωπικότητα με φιλοδοξίες θα πρέπει να φιλήσει το χέρι ενός ή πολλών τέτοιων ισχυρών οικονομικών παραγόντων. Έτσι φτάσαμε να βλέπουμε να προβάλλονται αλλά και να εκλέγονται ή να ηγούνται «περίεργες» προσωπικότητες, που σε άλλες εποχές ούτε ως καρικατούρες θα μπορούσαν να προβληθούν. Και επειδή λείπει η πολιτική αξιοσύνη που θα δώσει πίστη, ελπίδα και σιγουριά στους πολίτες, ο λαϊκισμός είναι η λύση. Λέμε στους πολίτες κάτι εύκολο και κατανοητό. Το οποίο δεν θα χρειαστεί να εφαρμοστεί είτε γιατί δεν θα κληθούμε να κυβερνήσουμε είτε, αν κληθούμε, απλά δεν θα το πράξουμε. Και μετά, το κάθε τέτοιο πρόσωπο, αφού ερμηνεύσει τον πολιτικό του ρόλο, εξαφανίζεται και ξεχνιέται σε ελάχιστο χρόνο.

Εκλογή αρχηγών. Η δουλειά έγινε μισή. Και είναι επικίνδυνο

Πολλοί θα επιχαίρουν με την εξέλιξη αυτή, σχετικά με την απήχηση των κομμάτων, ως εκδικητική αίσθηση στα κόμματα που τους κυβέρνησαν. Παραγνωρίζοντας το πόσο επικίνδυνη είναι η «ενός ανδρός αρχή». Γιατί όσο και να εγκαταστάθηκαν για πολύ καιρό στην εξουσία οι στην αρχή αναφερόμενοι «δεινόσαυροι», υπήρχαν εσωκομματικά αντίβαρα. Που σήμερα δεν υπάρχουν. Μετά από την υιοθέτηση από όλα τα κόμματα της άμεσης εκλογής των αρχηγών από τη βάση αλλά και την εξαφάνιση κάθε συλλογικότητας και δημοκρατικής – αντιπροσωπευτικής συγκρότησης των κομμάτων, έχει ισχυροποιηθεί πολύ η θέση του εκλεγόμενου  αρχηγού. Αποκτά ηγεμονικά χαρακτηριστικά. Και η ηγεμονία αυτή θα πρέπει να ισορροπήσει. Από την πολιτική λειτουργία αυτών που τον εξέλεξαν. Ο κάθε εκλεγόμενος αρχηγός πρέπει να έχει απαραίτητα τη συνδρομή της κοινωνίας των πολιτών. Γιατί αλλιώς κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ηγεμόνα και η αρχηγία του από δημοκρατική σε απολυταρχική. Τα δημοψηφίσματα σε κρίσιμα ζητήματα αποτελούν μια σημαντική παράμετρο. Όμως ποια ήταν η μέχρι σήμερα εμπειρία μας από αυτά; Ο πρωθυπουργός πανηγύρισε με το λαό το αποτέλεσμα και εφάρμοσε το αντίθετο. Γιατί το δημοψήφισμα δεν χρησιμοποιήθηκε σαν δίαυλος δημοκρατικής συγκρότησης μιας κοινωνίας αλλά σαν εργαλείο ψευτοπολιτικής.

Μπορούν να προσφέρουν σήμερα τα κόμματα;

Τα κόμματα σήμερα δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τη συνήθη πελατεία τους. Καθώς οι πολίτες απομακρύνθηκαν από αυτά και η πίεση για διαφάνεια στην άσκηση της εξουσίας αυξήθηκε και η ηλεκτρονικοποίηση των διαδικασιών επεκτάθηκε, έχει περιορισθεί η χρησιμότητα του κόμματος. Επί πλέον τα κόμματα δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στον αρχηγό καθώς ο αρχηγός έχει χίλιους μύριους τρόπους πλέον να βρίσκεται στο οπτικό πεδίο των πολιτών και να τους απευθύνεται με αμεσότητα. Αλλά και οι πολίτες έχουν αποκτήσει σημαντικά προσόντα και γνωρίζουν πώς να προασπίσουν τα δικαιώματά τους.

Λίγο λοιπόν αφορά την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα τα συνέδρια των τριών κομμάτων. Γιατί πλέον η λειτουργία τους δεν αφορά τους πολίτες. Δεν είναι τυχαίο το ότι η όποια κριτική αφορά μόνο επικρίσεις λειτουργικές και εκλογής προσώπων. Γιατί πλέον εκλείπει και η ουσία της πολιτικής και η σκοπιμότητα της λειτουργίας των κομμάτων, με την μορφή που τα έχουμε συνηθίσει.

Έχουν γίνει προσπάθειες να εμπλουτιστεί η δράση των κομμάτων με κινήματα και προσωπικότητες που θα τα εμφανίζουν ως θερμοκοιτίδες νέων ιδεών και αντιλήψεων. Δεν αρκεί. Αν δεν καταφέρουν τα κόμματα να γίνουν οι αγωγοί που θα επικοινωνήσουν τις νέες ιδέες και αντιλήψεις με τους πολίτες, χάριν του συμφέροντος των πολιτών και της κοινωνίας, θα εξακολουθήσουν να είναι αφυδατωμένοι μηχανισμοί υποστήριξης του εκάστοτε αρχηγού, χάριν αντικαταβολής.

Ο Μεσαίωνας κρατά μόλις έναν αιώνα! Κουράγιο.

Ο πολιτικός φιλελευθερισμός, οι ιδέες του σοσιαλισμού, της οικολογίας, του σεβασμού των κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων, της αναγκαιότητας του κράτους ρυθμιστή και ενός συστήματος εξασφάλισης της παγκόσμιας ειρήνης και γεωγραφικά ισόρροπης ανάπτυξης, αποτελούν ένα πλαίσιο νέου διαφωτισμού που θα φωτίσει το νου και θα ζεστάνει τις καρδιές των ανθρώπων που χειμάζονται από τον σύγχρονο μεσαίωνα που όλοι ζούμε. Πλούσιοι και φτωχοί. Δεξιοί κι αριστεροί. Μαύροι και λευκοί. Στρέητ και γκέι. Κουράγιο.

*Σωκράτης Ξυνίδης, Νομικός – Πρώην Υπουργός

Αρθρο στο politicalbank.gr