Μια πολύ σημαντική στιγμή για την Ξάνθη και την ιστορία της υπήρξαν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου των Εβραίων της Ξάνθης, των 526 ψυχών που εξοντώθηκαν από τη ναζιστική θηριωδία, το μεσημέρι της Κυριακής20/2
Το μνημείο που ανεγέρθηκε στην Πλατεία Ελευθερίας από το Δήμο μετά από την πρόταση του ΠΑΚΕΘΡΑ αποτελεί την αποκατάσταση στη συλλογική μνήμη της εβραϊκής κοινότητας που ξεκληρίστηκε κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και παρέμενε μέχρι σήμερα ξεχασμένη και αφανής από την τοπική ιστορία και κοινωνία.
Στην τελετή που διοργάνωσαν ο Δήμος Ξάνθης, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, παρέστησαν οι αρχές της περιοχής και αρκετός κόσμος, συμμετείχαν μέσω απόγονοι των ελάχιστων διασωθέντων Εβραίων μέσω ιντερνετικής σύνδεσης όπως οι απόγονοι του Joseph Braunstein από τις ΗΠΑ και ο Ευρωπαίος Επίτροπος Μαργαρίτης Σχοινάς αλλά και πολίτες της Ξάνθης που βοήθησαν όλα αυτά τα χρόνια στη διάσωση και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης.
Ένα εξαιρετικό μνημείο
Η τελετή υπήρξε συγκινησιακά φορτισμένη καθώς η πολυπολιτισμική κοινωνία της Ξάνθης απότισε την οφειλόμενη τιμή στη μνήμη των συμπολιτών Εβραίων που χάθηκαν βάναυσα Το μνημείο, που φιλοτεχνήθηκε με έξοδα του ΠΑΚΕΘΡΑ, είναι αρκετά λιτό και συντίθεται από ξανθιώτικο γρανίτη και μέταλλο, που προέρχεται από το καπνομάγαζο ή Comercial Company των αδερφών Αλατίνη.
Όπως εξήγησε ο Βασίλης Αϊβαλιώτης εκ μέρους του ΠΑΚΘΕΡΑ, εδράζεται σε δύο ράγες τρένου μέσα σε χαλίκι που συμβολίζουν την πορεία θανάτου των Εβραίων της Ξάνθης με τα τρένα προς το στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα, στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση που βρίσκεται η πολωνική πόλη, κάτι που προέκυψε τυχαία. Οι ράγες, είναι από την ίδια γραμμή, που πέρασε το τρένο όταν μετέφερε τους Εβραίους της Ξάνθης. Γύρω από το μνημείο υπάρχουν 526 βότσαλα, όσες οι ψυχές που αφανίστηκαν.
Μετά την τελετή αποκαλυπτηρίων, ακολούθησε κατάθεση στεφάνων, η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου και ένα μουσικό πρόγραμμα με τη σοπράνο Μαριάντζελα Χατζησταματίου και τη Φιλαρμονική του Δήμου Ξάνθης
Δηλώσεις και ομιλίες κατά την εκδήλωση
Μ. Τσέπελης/Δήμαρχος
Στο σύνομτο χαιρετισμό του ο Δήμαρχος Ξάνθης Μανώλης Τσέπελης στάθηκε στην αξία διατήρησης της συλλογικής μνήμης σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι η Ξάνθη αποτελεί μια πόλη όπου η Εβραϊκή Κοινότητα, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της, με την δυναμική – σε όλα τα επίπεδα – παρουσία της στην κοινωνία μας και ας ήταν μικρό σε χρονική διάρκεια το πέρασμά της από αυτόν τον τόπο.Ο κ. Τσέπελης, έκλεισε την ομιλία του σημειώνοντας ότι «…καθήκον όλων μας, είναι οι συνέπειες του ναζισμού να είναι παρούσες στο σήμερα ως παράδειγμα προς αποφυγή. Είμαστε εδώ, για να εκπέμψουμε από την Ξάνθη, το μήνυμα της Ανθρωπιάς, της Αλληλεγγύης, της Δικαιοσύνης και της Ειρήνης».
Χ. Μέτιος/Περιφερειάρχης
Αμέσως μετά, τον λόγο έλαβε ο Περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κ. Χρήστος Μέτιος, ο οποίος – κατά τον χαιρετισμό του – αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην γεωγραφική θέση του τόπου μας, που ήταν πάντα «σταυροδρόμι» και «γέφυρα» για την μετακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων αλλά και ένας σημαντικός «σταθμός» όπου συνυπήρχαν διαφορετικοί πολιτισμοί, ενώ κλείνοντας σημείωσε ότι «η σημερινή μέρα, ας έχει και τον χαρακτήρα της μνήμης, της αρμονικής ύπαρξης Εβραίων, Χριστιανών, Μουσουλμάνων και ανάδειξης του «πλούτου» που σημαίνει για τον τόπο μας, εκείνη η πολυτισμικότητα. Σήμερα, που σε έναν κόσμο όπου ο αλληλοσεβασμός και η ανεκτικότητα είναι τα μεγάλα ζητούμενα, οφείλουμε να κάνουμε ο,τι είναι δυνατόν ώστε παρόμοια εγκλήματα να μην επαναληφθούν και η μνήμη των θυμάτων, να παραμείνει αιώνια».
Λίγο αργότερα, τον λόγο έλαβε ο Πρέσβης του Ισραήλ κ. Yossi Amrani, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων ότι η Ξάνθη είναι ένας «μικρόκοσμος» της τραγωδίας του Ολοκαυτώματος, περιγράφοντας τα όσα έζησαν οι χιλιάδες Εβραίοι εκείνες τις βάναυσες στιγμές. Επίσης, αναφέρθηκε στην μικρή κοινότητα των Εβραίων στην Ξάνθη – που συνυπήρχαν με Χριστιανούς και Μουσουλμάνους – που συνεισέφερε στην κοινωνία, ενώ ευχήθηκε τόσο το μνημείο της Ξάνθης, όσο και το Εβραϊκό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, να είναι μια υπενθύμιση ότι οι άνθρωποι δεν ξεχνούν. «Δεν μπορούμε να φέρουμε πίσω τις χαμένες ζωές. Χάθηκαν για πάντα» τόνισε μεταξύ άλλων ο ίδιος, εξηγώντας ότι η μεταφορά αυτή των τραγικών συμβάντων στις νεότερες γενιές μπορεί να οδηγήσει σε έναν «καλύτερο πολιτισμό» στην ανθρωπότητα.
Γ. Πολυδωράκης/Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος
Ακολούθησε ο χαιρετισμός του Προέδρου της Διεθνούς Συμμαχίας για την Μνήμη του Ολοκαυτώματος κ. Γιώργος Πολυδωράκης, ο οποίος εξέφρασε την συγκίνησή του για την παρουσία του στην εκδήλωση, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι «σήμερα, με την ανέγερση του Μνημείου αυτού, τιμούμε την μνήμη των θυμάτων του μίσους, που ήταν η κινητήριος δύναμη ενός ολοκληρωτικού, εγκληματικού καθεστώτος και των συνεργατών του. Σήμερα τιμούμε την μνήμη των Εβραίων της Ξάνθης, που υπέφεραν και έχασαν την ζωή τους, με τρόπο σκληρό, απάνθρωπου. Θύματα ενός παράλογου, αδιανόητου, στοχευμένου μίσους. Η μνήμη είναι στοιχειώδης υποχρέωση μας. Απόλυτη ευθύνη και καθήκον όλων όσοι επιλέγουμε και ονομαζόμαστε κοινωνοί των ανθρωπιστικών και δημοκρατικών αξιών, είναι να τιμούμε τα θύματα και τους επιζώντες, να αναλογιζόμαστε την κληρονομία τους και να δρούμε αναλόγως…»
Ν. Κεραμέως/Υπουργός Παιδείας
Λίγο αργότερα, τον λόγο έλαβε η Υπουργός Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως, η οποία σημείωσε ότι «είναι πολύ μεγάλη τιμή να εκπροσωπώ σήμερα την κυβέρνηση, στα αποκαλυπτήρια του Μνημείου Ολοκαυτώματος, στην μνήμη των 526 Εβραίων της Ξάνθης, που έπεσαν θύματα του ναζισμού. Πάνω από 60.000 Έλληνες Εβραίοι και εκατομμύρια άνθρωποι, εξοντώθηκαν συνολικά από το ναζιστικό καθεστώς. Ως κυβέρνηση και ειδικότερα ως Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, υπογραμμίζουμε την σημασία της εκπαίδευσης για το Ολοκαύτωμα. Προωθούμε την διδασκαλία της θηριωδίας του ναζισμού από πολύ νωρίς στα παιδιά μας. Πραγματοποιούμε επιμορφωτικά σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς για την διδασκαλία του Ολοκαυτώματος.
“Η Θράκη είναι ένας τόπος που αποτελεί και σύμβολο συνύπαρξης, συμβίωσης, ανοχής και αλληλεγγύης, είναι ένας τόπος που αντικατοπτρίζει τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, ένα μοντέλο κοινωνίας που μας χωράει όλους”, επισήμανε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς, με βιντεοσκοπημένο μήνυμά του στην τελετή αποκαλυπτηρίων του Μνημείου.
“Σε μία περιοχή όπως η Θράκη, που αποτελεί διαθρησκειακό υπόδειγμα, αυτό το προσκυνηματικό Μνημείο,που αποκαλύπτεται σήμερα, έρχεται να προστεθεί στην πλούσια και ποικιλόμορφη πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά του τόπου”, είπε και πρόσθεσε:”Αποτελεί χρέος της γενιάς μας να προφυλάξουμε και να αναδείξουμε την κληρονομιά του ελληνικού Εβραϊσμού, να προσέξουμε τα νεκροταφεία και τα μνημεία τους, όχι σαν να ήταν δικά μας, αλλά γιατί είναι και δικά μας. Είναι χρέος μας να εγγυηθούμε ότι το “ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ” δεν θα μείνει μία ευχή στα λόγια”.
Ο κ. Σχοινάς αναφέρθηκε στη μάστιγα του αντισημιτισμού και σημείωσε:”Ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής είναι το ισχυρότερο όπλο που έχουμε στα χέρια μας ενάντια στις προσπάθειες όσων επιχειρούν να διαστρεβλώσουν και να ξαναγράψουν την Ιστορία, να δηλητηριάσουν ξανά τις κοινωνίες μας με ιδεολογίες αντισημιτικές, ρατσιστικές, φασιστικές, με ιδεολογίες απάνθρωπες. Δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να θεωρήσουμε ότι ο αντισημιτισμός ξεκίνησε ξαφνικά στους θαλάμους των αερίων και εξαφανίστηκε μόλις έκλεισαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ακολούθησε, ο χαιρετισμός του Δημάρχου Ιωαννίνων κ. Μωυσή Ελισάφ, ο οποίος δεν παραβρέθηκε στην τελετή λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων, αλλά και ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προώθηση του Ευρωπαϊκού τρόπου ζωής κ. Μαργαρίτη Σχοινά.
Συγγενείς επιζώντων
Ιδιαίτερα συγκινητικά, ήταν τα μηνύματα του δημοσιογράφου Μωυσή Λίτση, η οικογένεια του οποίου ζούσε στην Ξάνθη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920 και μετέπειτα μετοίκησε στην Αθήνα, από όπου τον Μάρτιο του 1943 πολλά μέλη της συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς όπου βρήκαν τραγικό θάνατο καθως και των απογόνων της οικογένειας Brownstone, ο παππούς των οποίων διετέλεσε τελευταίος πρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας Ξάνθης την περίοδο 1942-1943.
Μητροπολίτης Ξάνθης
” Η Ξάνθη και οι πολίτες της σήμερα εξοφλούν ένα χρέος προς τους Εβραίους συμπολίτες μας. Ευχόμαστε και προσευχόμαστε για την ειρήνη και την ειρηνική συμβίωση όλου του κόσμου. Και η Θράκη και η Ξάνθη αποτελούν ένα πρότυπο ειρηνικής συμβίωσης ανθρώπων με διαφορετική πίστη και διαφορετικό πολιτισμό και ευχόμαστε να μην επιτρέψει ο Θεός κανένας λαός σε κανένα σημείο του κόσμου να γνωρίσει ξανά μία τέτοια θηριωδία”, είπε ο μητροπολίτης.
Στεφάνια στο Μνημείο κατέθεσαν η υπουργός Παιδείας, ο περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Χρήστος Μέτιος, οι δήμαρχοι Ξάνθης Εμμανουήλ Τσέπελης, Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας, Αλεξανδρούπολης Γιάννης Ζαμπούκης, ο βουλευτής του ΚΙΝΑΛ Μπαράν Μπουρχάν, ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας, ο πρόεδρος του IHRA, ο διευθυντής του Γραφείου Πολιτικών Υπόθεσαν Θράκης του υπουργείου Εξωτερικών Συμεών Τέγος, οι πρέσβεις του Ισραήλ, του Καναδά, της Πολωνίας, η Γενική Πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη Ελίζαμπετ Λι, ο Επιτετραμμένος της Πρεσβείας της Ελβετίας, ο πρόξενος της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη, η Επιτετραμμένη της Πρεσβείας της Αυστρίας, ο πρόξενος της Σουηδίας στη Θεσσαλονίκη, ο υποπρόξενος του Γενικού Προξενείου της Τουρκίας στην Κομοτηνή, ο επίτιμος πρόξενος της Ισπανίας στη Θεσσαλονίκη, ο διοικητής του Δ’ Σώματος Στρατού αντιστράτηγος Αγγελος Χουδελούδης, ο γενικός περιφερειακός αστυνομικός διευθυντής Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης υποστράτηγος Πασχάλης Συριτούδης.
