Toυ Δ. Γκαγκαλίδη

Η γιαγιά θυμόταν τα παλιά χρόνια στην Ξάνθη κι έλεγε: στα σπίτια δεν είχαμε να κάνουμε μπάνιο. Το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε καμιά φορά (συνήθως Σάββατο) ήταν να ζεστάνουμε νερό στο καζάνι για να λουστούμε. Καμιά φορά στη σκάφη, κι άλλοτε έξω στην αυλή, για να μην γίνουν νερά στην κουζίνα. Τα παιδιά εύκολα μπανιαρίζονταν στο σπίτι, οι μεγαλύτεροι όμως πηγαίναμε στα χαμάμ, στα λουτρά όπως τα λέγαμε. Εκεί είχαμε και την ευκαιρία να βρεθούμε με φίλες και να τα πούμε. Κάτι σαν έθιμο ήταν να πηγαίνει η νύφη με τις φίλες της πριν τον γάμο. Στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης υπήρχε το Χαμάμ του Μεστάν Αγά (βλ. φωτο) που λειτούργησε μέχρι το 1970. Ανατολίτικο, παραδοσιακό και με τρούλο. Είχε σαλόνι υποδοχής και αποδυτήρια. Ο κόσμος καθόταν και ξάπλωνε στα ζεστά μάρμαρα. Στην οδό Βασ. Σοφίας (ύψος Opap), ήταν τα “Ευρωπαϊκά Λουτρά” του Θ. Κιουρκτσή. Έμοιαζαν με τα σημερινά μπάνια των σπιτιών. Είχαν μπανιέρες και σύγχρονα αξεσουάρ….”

Αν θέλετε να δείτε σήμερα χαμάμ, θα πάτε στο Λαογραφικό μουσείο της ΦΕΞ. Στην πίσω αυλή στέκουν ακόμη τα παλιά χαμάμ. Το σπίτι ήταν αρχοντικό πλουσίων ιδιοκτητών (Κουγιουμτζόγλου) κι έτσι δικαιολογείται η ύπαρξη τέτοιων ανέσεων (λουτρά). Η “αυλή με τα χαμάμ” της ΦΕΞ διακρίνεται κι από το πίσω μέρος του cafe bar “Ερμής” στην παλιά Ξάνθη, δίνοντας την ευκαρία και για πραγματοποίηση ποιοτικών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Βυζαντινά χαμάμ θα δείτε και πίσω απ’ το Μητροπολιτικό Μέγαρο, εντός ιδιόκτητης κατοικίας (επισκέψιμα, με συνεννόηση).
Τέλος αρκετά καζάνια σε αυλές παλιών αρχοντικών, μετατράπηκαν σε προσκυνητάρια και παρεκκλήσια (βλ. Αγ. Ακινδύνου – καφέ Ερμής), σε μια προσπάθεια να παραμείνουν αθέατα και κρυμμένα απ’ την εποχή της Τουρκοκρατίας…..

(φωτο Χαμάμ στην κ. πλατεία Ξάνθης – Θ. Εξάρχου)