Για τη σημασία που έχει η υλοποίηση της δράσης ΑΓΡΟ-4, που εγκρίθηκε πρόσφατα για χρηματοδότηση, στην τοπική οικονομία και την υπερσύγχρονη υποδομή που θα παράσχει στη Γεωργία και την έρευνα, μέσα από την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών εργαλείων, μίλησε στο Xanthi2.gr ο επικεφαλής του παραρτήματος του ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ» στην Ξάνθη Νέστωρ Τσιρλιγκάνης.
Η πράξη «ΑΓΡΟ4+ – Ολιστική προσέγγιση στη Γεωργία 4.0 για νέους αγρότες», ύψους 3,1 εκατ. ευρώ.» εντάχθηκε στο πρόγραμμα Περιφερειακής Αριστείας που προκηρύχθηκε το 2019 για την ενίσχυση της έρευνας σε περιφερειακούς ερευνητικούς φορείς και πανεπιστήμια ενώ η εντάξη υπεγράφη πρόσφατα από το Υπουργείο Ανάπτυξης.
Περιγράφοντας το έργο, ο κ. Τσιρλιγκάνης, σημειώνει:
Το τμήμα της υποδομής σε ηλεκτρονική μορφή θα περιλαμβάνει ουσιαστικά τρεις διαδικτυακές πλατφόρμες για την υποστήριξη: α) της λήψης μίας απόφασης επένδυσης στο πεδίο της «ψηφιακής γεωργίας», β) της υλοποίησης της επένδυσης με εφαρμογή τεχνικών «ψηφιακής γεωργίας» και «γεωργίας ακριβείας» στην καλλιέργεια και γ) της διαχείρισης της επένδυσης (καλλιέργειας, προϊόντος).
Η λήψη απόφασης θα υποστηρίζεται με την πρόσβαση σε μία πληθώρα δεδομένων τόσο γεωπονικών (ποικιλίες, χαρακτηριστικά, απαιτήσεις εγκατάστασης καλλιέργειας, εχθροί, ασθένειες, ζιζάνια, φυτοπροστασία, κανόνες βιολογικής καλλιέργειας κ.λπ.) όσο και δεδομένων αναφοράς για την περιοχή (γεωλογικά και κλιματικά δεδομένα, στατιστικά δεδομένα, υποδομές και μεταφορές κ.λπ.) τα οποία θα συμπληρώνονται και από δεδομένα νομικής φύσης (χρήσεις γης, προστατευμένες περιοχές, σχετική νομοθεσία κ.λπ.).
Η υλοποίηση της επένδυσης θα υποστηρίζεται με την εγκατάσταση και δικτύωση αισθητήρων στον αγρό για τη διαρκή συλλογή δεδομένων της φυσιολογίας των φυτών, των συνθηκών εδάφους και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Επιπλέον επιτόπια δεδομένα θα συλλέγονται από αυτόνομα ρομποτικά συστήματα εδάφους (agribots) και αέρος (drones) με κατάλληλο εξοπλισμό. Τα παραπάνω δεδομένα θα συμπληρώνονται από περιοδικές δειγματοληπτικές εργαστηριακές μετρήσεις και αναλύσεις που παρέχονται από τα εργαστήρια των συνεργαζόμενων φορέων με τον υπάρχοντα εξοπλισμό τους, ο οποίος κατά περίπτωση θα συμπληρωθεί για τις ανάγκες του έργου. Στόχος είναι η δημιουργία ενός πλήρους, «ευφυούς» συστήματος γεωργικής παραγωγής που στηρίζεται στη διαχείριση των εισροών σε ένα αγρό σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες της καλλιέργειας τόσο χωρικά όσο και χρονικά. Για τον στόχο αυτό θα αναπτυχθούν κατάλληλοι ειδικοί αλγόριθμοι για τη διαχείριση και επεξεργασία των δεδομένων, καθώς και μοντέλα πρόβλεψης με σκοπό τον προγραμματισμό και αυτοματοποίηση των καλλιεργητικών διαδικασιών και εργασιών, την παροχή εργαλείων για τη βέλτιστη διαχείριση των φυσικών πόρων και τον περιορισμό των εισροών στον αγρό. Άμεσα αποτελέσματα είναι η βελτιστοποίηση της παραγωγής (ποιοτικά και ποσοτικά) με το μικρότερο δυνατό κόστος και προσπάθεια από τον αγρότη, καθώς και η μακροχρόνια διασφάλιση της παραγωγικότητας του εδάφους και η προστασία του περιβάλλοντος. Παράλληλα θα παρέχεται η κατάλληλη τεκμηρίωση της παραγωγής που αποσκοπεί να προσδώσει προστιθέμενη αξία στο προϊόν (δυνατότητα πιστοποίησης, ιχνηλασιμότητα, αποτύπωμα άνθρακα κ.λπ.).
Τέλος, η διαχείριση της επένδυσης θα υποστηρίζεται με την παροχή αυτοματοποιημένου προγραμματισμού απαιτούμενων εργασιών (ημερολόγιο καλλιεργητή), τη δυνατότητα οικονομικής παρακολούθησης της παραγωγής (διαχείριση αποθεμάτων, προγραμματισμός προμηθειών, διαχείριση συμβολαίου συμβολαιακής γεωργίας κ.λπ.) αλλά και την πρόσβαση σε δεδομένα εμπορίου (σκευάσματα φυτοπροστασίας, λιπάσματα κ.λπ.) με εμπλουτισμένη πληροφορία (καταλληλόλητα, χρήση κ.λπ.) καθώς και την αυτοματοποιημένη έκδοση εγγράφων (όπου απαιτούνται).
Το έργο θα υλοποιηθεί με την συνεργασία του Παραρτήματος Ξάνθης του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά» και του Τμήματος Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Για την ανάπτυξη της υποδομής ως πιλοτική καλλιέργεια θα χρησιμοποιηθεί η αμπελουργία με δεδομένο το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. στην οινοποιία (στρατηγική RIS3).”
– Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτεί προτάσεις περιφερειακών πανεπιστημίων και ερευνητικών φορέων μια μια προφανή στόχευση. Ποιες είναι οι δικές σας προσδοκίες από ένα τέτοιο έργο και τι θα “αφήσει” στην τοπική οικονομία και ανάπτυξη;
“Η υλοποίηση του έργου θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας πλήρους υποδομής (ΑΓΡΟ4+) στήριξης γεωργικών καλλιεργειών (παρακολούθηση, έλεγχος, διαχείριση, λήψη αποφάσεων), βασισμένης σε συστήματα αυτοματισμού, προηγμένα συστήματα φυσικοχημικών/ραδιολογικών/βιολογικών μετρήσεων και εξειδικευμένες ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Το έργο συμπορεύεται με την παγκόσμια τάση του αγροδιατροφικού τομέα προς μία οργανική ενσωμάτωση επιστημονικών μεθόδων και εργαλείων των τεχνολογιών της πληροφορίας στην παραγωγική διαδικασία.
Η προκύπτουσα υποδομή θα υποστηρίζει την έρευνα, αλλά και την παραγωγή, με ποικίλους τρόπους:
- θα καταστεί το βασικό κέντρο τεχνογνωσίας στο πεδίο αυτό όχι μόνο στην περιφέρεια της ΑΜΘ, αλλά και στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Θα μπορεί να παρέχει στήριξη σε αγρότες προκειμένου να εκμεταλλευτούν στο μέγιστο βαθμό τις καλλιέργειές τους ανάλογα με το είδος τους και την περιοχή που βρίσκονται. Ταυτόχρονα θα διαθέτει και συμβουλευτικό χαρακτήρα προς νέους γεωργούς,
- θα αποτελέσει ένα σημαντικό πάροχο επιστημονικών δεδομένων στην επιστημονική κοινότητα για την ανάπτυξη νέων υπολογιστικών μοντέλων ή τη βελτίωση υπαρχόντων,
- θα παρέχει πρόσβαση στις εργαστηριακές εγκαταστάσεις για την πραγματοποίηση εξειδικευμένων αναλύσεων με τη μορφή παροχής υπηρεσιών για διάφορα είδη καλλιεργειών,
- θα εξασφαλίσει τη δημιουργία ενός ενιαίου δυναμικού πληροφοριακού χώρου επιστημονικών δεδομένων ανοιχτού στην ερευνητική κοινότητα με στόχο την προώθηση της έρευνας στο πεδίο αυτό, ενισχύοντας τη διεπιστημονική προσέγγιση. Σε κάθε περίπτωση, η πρόσβαση στα δεδομένα θα διασφαλίζεται από την προστασία των προσωπικών δεδομένων (π.χ. προσωπικά δεδομένα/στοιχεία παραγωγού),
- θα υποστηρίζει την ευρεία χρήση ανοικτών ερευνητικών εργαλείων και την ανάπτυξη συνεργατικού περιβάλλοντος με άλλες ερευνητικές υποδομές,
- θα συμβάλει στη διάχυση της γνώσης και των δεξιοτήτων που χρειάζονται για την αποτελεσματική χρήση των αναπτυσσόμενων εργαλείων και τη βέλτιστη αξιοποίηση των επιστημονικών δεδομένων.
Η δυνατότητα διεξαγωγής καινοτόμου έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της γεωργίας δεν εξαρτάται από το μέγεθος μιας χώρας ή από τον αριθμό των εμπλεκομένων, αλλά από την ποιότητα των ερευνητών και από τη δυνατότητα πρόσβασης στους απαραίτητους πόρους και τεχνολογίες.
Η αξιοποίηση της Υποδομής ΑΓΡΟ4+ θα βασιστεί στην ευρύτερη δυνατή διάχυση των αποτελεσμάτων σε διάφορες κοινότητες (ερευνητικές/ακαδημαϊκές και παραγωγικές) μέσω επιστημονικών και εκλαϊκευμένων δημοσιεύσεων και με κατάλληλα επιλεγμένες για κάθε κοινό μεθόδους και εκπαιδευτικά εργαλεία (ημερίδες για το γενικό κοινό, στοχευμένα σεμινάρια σε ειδικά κοινά, όπως ενεργούς γεωργούς ή υποψήφιους επενδυτές κ.ά.),
Συνεπώς, η υλοποίηση του έργου αναμένεται να συμβάλλει στην αναδιάρθρωση του αγροδιατροφικού συμπλέγματος σύμφωνα με τον πρώτο πυλώνα παρεμβάσεων στον παραγωγικό τομέα της ΑΜΘ, εξυπηρετώντας πολλούς από τους στόχους της, όπως:
- την αύξηση της παραγωγής και της ποιότητας των καλλιεργειών,
- τη δημιουργία και ενίσχυση ανταγωνιστικών κλάδων με καθετοποιημένη παραγωγή (π.χ. οινοποιία),
- τη δημιουργία προϊόντων προστιθέμενης αξίας,
- την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών και συστημάτων παραγωγής για μείωση των εισροών στην παραγωγική διαδικασία,
- τη μείωση του κόστους παραγωγής,
- την αξιοποίηση τεχνολογιών για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της καλλιέργειας,
- την αύξηση της ζήτησης των προϊόντων και της εξαγωγικής ικανότητας, μέσω της πιστοποίησης ποιότητας όχι μόνο του τελικού προϊόντος, αλλά και των διαδικασιών και όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την καλλιέργεια,
- τη βελτίωση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων με τη χρήση καινοτόμων μετρήσεων (ραδιολογικός έλεγχος) και διαδικασιών, μέσω της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ,
- την ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση των φυσικών πόρων (υδάτων, αγροτικής γης),
- την αύξηση των εισοδημάτων των γεωργών,
- την αύξηση των επενδύσεων στον αγροτικό τομέα,
- την εξυπηρέτηση των ιδιαζουσών αναγκών που εμφανίζουν οργανωτικές καινοτομίες όπως η συμβολαιακή γεωργία,
- την αύξηση των θέσεων εργασίας,
- την κάλυψη των αναγκών σε πρώτες ύλες στις μεταποιητικές βιομηχανίες, όπως είναι των τροφίμων και των ποτών.
Το έργο αναμένεται να συμβάλλει επίσης και σε άλλους άξονες παρέμβασης της περιφέρειας ΑΜΘ όπως είναι:
- η δημιουργία νέας γνώσης και η αξιοποίησή της για τη βελτίωση της απόδοσης και της ποιότητας της καλλιέργειας με μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, την ενεργειακή εξοικονόμηση και την αποδοτικότητα,
- η διάχυση της παραγόμενης γνώσης στην κρίσιμη μάζα και στους υποψήφιους επενδυτές (νέους γεωργούς),
- η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ δημόσιων ερευνητικών οργανισμών και επιχειρήσεων (είτε αγροτικού τομέα, είτε της μεταποίησης όπως οινοποιία,), με στόχο την προϊοντική, διεργασιακή ή προωθητική καινοτομία,
- η ανάπτυξη κοινών δομών πειραματισμού επιχειρήσεων και ακαδημαϊκών-ερευνητικών φορέων,
- η δημιουργία ερευνητικής υποδομής που θα στηρίζει αδιάλειπτα τον πρωτογενή τομέα της ΑΜΘ.
Ο πληθυσμός που ωφελείται από την υλοποίηση του έργου και τη δημιουργία της υποδομής ανήκει σε τρεις κατηγορίες:
- αγρότες ή/και ομάδες αγροτών της ΑΜΘ, οι οποίοι θα βιώσουν άμεσα τα αποτελέσματα,
- επιχειρήσεις της ΑΜΘ (και όχι μόνο) που δραστηριοποιούνται στο χώρο της μεταποίησης, με την παραγωγή νέων προϊόντων προστιθέμενης αξίας,
- καταναλωτές, χάρη στην παραγωγή ποιοτικότερων και πιο υγιεινών προϊόντων (λιγότερο επιβαρυμένων με χημικές ουσίες όπως λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα, φυτοφάρμακα).
Επιπλέον, η ερευνητική και ακαδημαϊκή κοινότητα θα ωφεληθεί από την βελτίωση και τη δημιουργία σύγχρονων ερευνητικών υποδομών που θα παρέχουν τη δυνατότητα διεξαγωγής έρευνας αιχμής σε σύγχρονα πεδία μεγάλου ενδιαφέροντος και κοινωνικού αντίκτυπου.”
– Συνολικά πόροι άνω των 20 εκατ. ευρώ θα κατευθυνθούν στην Περιφέρεια για μια σειρά από προτάσεις που αφορούν τόσο το ΕΚ Αθηνά όσο και το Δημοκρίτειο. Εκτός από το γεγονός ότι αντλούνται σοβαροί πόροι στην περιοχή, πόσο αισιόδοξος είστε ότι η επιστημονική έρευνα, μπορεί να αφήνει χειροπιαστό αποτέλεσμα και να συνδέεται με την τοπική παραγωγή;
“Οι πόροι αυτοί προέρχονται από τη Δράση «Ενίσχυση των Υποδομών Έρευνας και Καινοτομίας» η οποία χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020, με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης).
Εάν δούμε το σύνολο των έργων που έχουν εγκριθεί, εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κάποιος ότι στην πλειοψηφία τους είναι έργα υψηλής επιστημονικής αξίας που φέρνουν στο προσκήνιο σημαντικές περιοχές έρευνας και καινοτομίας που είναι ιδιαίτερα κρίσιμες για την περιοχή και την Ελλάδα γενικότερα. Παράλληλα ισχυροποιείται η παρουσία των ερευνητικών δομών της περιφέρειας της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, και δίνεται η δυνατότητα να ενταθεί η αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων στην κατεύθυνση της τεχνολογικής ενίσχυσης και ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας.
Η ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας θα προσελκύσει υψηλά εκπαιδευμένο και ειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό στην περιοχή της Θράκης, μια περιοχή που εμφανίζει δυσκολίες συγκράτησης ακόμη και του δικού της επιστημονικού δυναμικού, εξαιτίας κυρίως της έλλειψης υποδομών, ενώ παράλληλα θα δημιουργήσει ένα συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην ερευνητική κοινότητα και τις αξιόλογες επιχειρήσεις της περιοχής για την ανάπτυξη εφαρμοσμένης έρευνας και την εισαγωγή καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και διοίκησης.
Η ανάπτυξη των σχετικών υποδομών θα οδηγήσει μελλοντικά στην εισροή κονδυλίων από ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα που θα δημιουργήσουν για την εκτέλεσή τους νέες θέσεις εργασίας και περαιτέρω ανάπτυξη στην περιοχή. Άλλωστε η επιστημονική έρευνα είναι από μόνη της μια παραγωγική διαδικασία. Σημειώστε ότι μόνο από το συγκεκριμένο έργο (ΑΓΡΟ4+) δημιουργούνται 40 νέες θέσεις εργασίας για τα επόμενα δύο χρόνια, με την ελπίδα κάποιες από αυτές να γίνουν μόνιμες ανάλογα με τις μελλοντικές απαιτήσεις της Υποδομής.
Το «μεγάλο στοίχημα» ωστόσο που θα πρέπει να κερδηθεί είναι η σύνδεση όλης αυτής της έρευνας με την τοπική κοινωνία και οικονομία. Κάποια από τα έργα που θα υλοποιηθούν έχουν άμεση σχέση και θεματικά τουλάχιστον θα μπορέσουν να συνδεθούν απευθείας με τον παραγωγικό τομέα, όπως για παράδειγμα το ΑΓΡΟ4+. Κάποια άλλα έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στην ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων π.χ. τα έργα που αφορούν στον πολιτισμό μπορούν κάλλιστα να συνδράμουν στην ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της περιοχής και την τουριστική ανάπτυξή της. Θα χρειαστεί βέβαια και οι παραγωγικοί φορείς να συνεργαστούν στην προσπάθεια αυτή θέτοντας συγκεκριμένα προβλήματα και ανάγκες που έχουν, ώστε η επιστημονική έρευνα να είναι στοχευμένη και να παράγει αποτελέσματα που είναι άμεσα αξιοποιήσιμα.
Η τοπική αυτοδιοίκηση, τόσο σε επίπεδο Περιφέρειας όσο και σε επίπεδο Δήμων μπορεί να συμβάλλει σημαντικά σε αυτή την κατεύθυνση σύνδεσης έρευνας και παραγωγής με την υιοθέτηση πολιτικών και την προώθηση κατάλληλων μέτρων στήριξης της όλης προσπάθειας (π.χ. επιχορήγηση αγροτών μέσα από προγράμματα ΕΣΠΑ και LEADER για την απόκτηση εξοπλισμού και την εφαρμογή τεχνικών ευφυούς γεωργίας και γεωργίας ακριβείας). Από την άλλη, επαγγελματικές οργανώσεις όπως τα Επιμελητήρια της περιοχής μπορούν να συνδράμουν με την καταγραφή αναγκών διαφόρων κλάδων της παραγωγής και την επικοινωνία με τους ερευνητικούς φορείς που μπορούν να δώσουν λύσεις για την αντιμετώπισή τους κατά περίπτωση.
Εφόσον όλοι οι άμεσα εμπλεκόμενοι δείξουν το κατάλληλο ενδιαφέρον και κινηθούν προς την κατεύθυνση της σύνδεσης των ερευνητικών προσπαθειών με τον κοινωνικό και παραγωγικό ιστό της περιοχής, πιστεύω ότι θα έχουμε ιδιαίτερα σημαντικά αποτελέσματα με θετικές μελλοντικές επιπτώσεις στην οικονομία της.
Πιστεύω ότι όλοι ξεκινάμε με αυτό το όραμα και μένει να αποδειχθεί στην πράξη πόσο αποτελεσματικοί θα είμαστε και σε τι βαθμό θα μπορέσουμε να υπηρετήσουμε τους σκοπούς αυτής της χρηματοδότησης, που ήταν σύμφωνα με την αρχική πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων, «η ενίσχυση της καινοτομικής ικανότητας σε παραμεθόριες και νησιωτικές περιφέρειες της χώρας στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων της Στρατηγικής της Έξυπνης Εξειδίκευσης της κάθε Περιφέρειας και η προώθηση της αριστείας μέσω της εγκαθίδρυσης και ανάπτυξης σύγχρονων ερευνητικών υποδομών που θα συμβάλλουν στην διαμόρφωση ελκυστικού περιβάλλοντος για την έρευνα στην περιφέρεια, με ανοιχτή πρόσβαση των χρηστών σε αυτές».
Οφείλουμε να αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την σημαντική αυτή χρηματοδότηση και να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες της πολιτείας που σχεδίασε και υλοποίησε την συγκεκριμένη δράση προς όφελος τόσο της επιστημονικής κοινότητας όσο και του ευρύτερου κοινωνικού ιστού της χώρας.
Προσωπικά είμαι αισιόδοξος ότι μπορούμε και θα πετύχουμε τους παραπάνω στόχους αφήνοντας ένα θετικό αποτύπωμα στη οικονομική ζωή της Περιφέρειας.” καταλήγει η Νέστωρ Τσιρλιγκάνης.
Το ΕΚ ΑΘΗΝΑ στην Ξάνθη
Το παράρτημα του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ, με το έργο αυτό και το σύνολο των πράξεων που υλοποιεί αποτελεί μια πολύτιμη μονάδα για την τοπική κοινωνία και οικονομία, από τις πλέον σπάνιες ερευνητικές υποδομές της επαρχίας. Η λειτουργία του, είναι πολυσήμαντη τόσο για την αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού όσο και για τη σύνδεσή της με την τοπική οικονομία σε μια σειρά από τομείς όπως ο πολιτισμός, η γεωργία κ.α.