Του Μανώλη Χούμα,

Ήταν πρωί Παρασκευής και το Ημερολόγιο έγραφε 4 Οκτωβρίου 1919, όταν η Ξάνθη αντίκρυσε την πρώτη στρατιωτική φάλαγγα των Ελλήνων ελευθερωτών. Ύστερα από μακρά περίοδο πεντέμισι αιώνων σκοτεινής δουλείας η πολύπαθη Θράκη, ως ακρωτηριασμένο μέλος του Γένους, ξανακολλά στον ελληνικό κορμό.

Η Θράκη δεν μας δόθηκε, δεν μας χαρίστηκε, αλλά ενσωματώθηκε στην Ελλάδα γιατί τα ένστολα ελληνικά ηρωικά νιάτα έχυσαν το αίμα τους στα πεδία των μαχών, τόσο στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους όσο και στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Θράκη δεν μας δόθηκε, δεν μας χαρίστηκε, αλλά ενσωματώθηκε στην Ελλάδα γιατί τα ένστολα ελληνικά ηρωικά νιάτα έχυσαν το αίμα τους στα πεδία των μαχών, τόσο στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους όσο και στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αιώνια τιμή και δόξα στον ελληνικό απελευθερωτικό στρατό.
ΧΑΙΡΕ ΞΑΝΘΗ ΕΛΕΥΘΕΡΑ.

Τι φοβούνται μήπως γίνει; μα αυτό φοβούνται πως θα γίνει! δηλαδή η αρπαγή της Ωραίας Θράκης απ’ τον Βενιζέλο!
Έκθαμβος κι απειλητικός στο μπαλκόνι ο φιλοβούλγαρος Αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Ουΐλσον και κάτω απαρηγόρητος για την απώλεια ο κανταδόρος Τσάρος Φερδινάνδος της Βουλγαρίας.
Το σκίτσο του Νίκου Καστανάκη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ της Κωνσταντινούπολης, Σάββατο 10 Αυγούστου 1919 αρ.φ.53 σελ1
Αριστερά, ο Έλληνας έφιππος σαλπιγκτής προφητικά αναγγέλλει την απελευθέρωση της Θράκης, στο εντυπωσιακό πρωτοσέλιδο σκίτσο του Νικολάου Νικ. Λύτρα.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αθήνα, Τρίτη 1 Ιανουαρίου 1919.
Δεξιά, με εισήγηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Δήμος Αθηναίων παραγγέλνει στον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο ένα αντίγραφο της Νίκης του Παιωνίου, που προσφέρεται “τιμής ένεκεν” στο Φιλέλληνα αρχιστράτηγο της Στρατιάς της Ανατολής Λουί Φρανσέ ντ’ Εσπερέ.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αθήνα, Κυριακή 5 Ιανουαρίου 1920 αρ.φ.1076 σελ 1.
Σχετικά με το αντίγραφο της Νίκης του Μενδαίου Παιωνίου, διαβάζουμε στην εργασία της Δανάης Α. Μπασαντής, “…Το 1919 που επέστρεψε στην Ελλάδα, ο γλύπτης ανέλαβε, με εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, να αντιγράψει και να σμικρύνει στο ένα τρίτο του μεγέθους της τη Νίκη του Παιωνίου, που είχε βγει στην επιφάνεια κατά τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, για να χυτευτεί σε ορείχαλκο στο Παρίσι, προκειμένου να την προσφέρει ο Βενιζέλος το 1920 στον συνομιλητή του, τον Γάλλο αρχιστράτηγο των Συμμαχικών Δυνάμεων Λουί – Φρανσέ ντ’ Εσπερέ …”.
Το εντυπωσιακό και μ’ εκπληκτική αέρινη κίνηση άγαλμα, έχει ύψος περίπου 2μ (χωρίς τα φτερά) και βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας
Αυτή είναι η μοναδική φωτογραφία των Ελευθερίων στην Ιστορική Γραμματεία της Ξάνθης, απ’ όσα γνωρίζω, που τραβήχτηκε την ημέρα της απελευθέρωσης δηλαδή στις 4 Οκτωβρίου 1919.
Τιμώμενα πρόσωπα της παρέλασης των Ελευθερωτών ήσαν οι,
α : ο Αρμοστής – στρατηγός Σαρπύ κι ο πολιτικός του σύμβουλος Χαρίσιος Βαμβακάς.
β : ο στρατηγός Λεοναρδόπουλος κι ο πολιτικός του σύμβουλος Αθανάσιος Χαλκιόπουλος.
γ : ο νεοδιορισθείς Δήμαρχος Ξάνθης Χουσεΐν Αγάζαντε Ταχήρ εφένδης και
δ : οι Γάλλοι ανώτεροι αξιωματικοί Αλλιέ και Βικ.
Τους δύο στρατηγούς προσφώνησε ο πρόεδρος των επαναπατρισθέντων Ξανθίων γιατρός Κωνσταντίνος Καραμπέτσης.
Πίσω απ’ τα τιμώμενα πρόσωπα, στην κεντρική πλατεία, το εντυπωσιακό Επαρχείο που δυστυχώς κατεδαφίστηκε το 1969.
Η φωτογραφία του πολεμικού ανταποκριτή Αντώνη Κονιτόπουλου, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ Αθήνα, Τρίτη 15 Οκτωβρίου 1919 αρ.φ.9136 σελ
Έδρα της Αρμοστείας της Διασυμμαχικής Θράκης (Thrace Interalliée Οκτώβριος 1919 – Μάϊος 1920 ) στη Κομοτηνή.
Το επιστολικό δελτάριο ταχυδρομήθηκε απ’ τη Κομοτηνή στις 14 Ιανουαρίου 1938 κι έχει σχήμα 13.3×9.3 εκ.
Στο πίσω κάθισμα του γαλλικού Citroen οι στρατηγοί Ντ’ Εσπερέ και Σαρπύ. Η φωτογραφία έχει ληφθεί στη Κομοτηνή το 1919, μπροστά στο αρχοντικό – κατάλυμα του Ύπατου Αρμοστή Διασυμμαχικής Θράκης (Thrace Interalliée) Σαρλ Αντουάν Σαρπύ.
Κατά την διάρκεια της ενσωμάτωσης της Δυτικής Θράκης στη Βουλγαρία 1913-19, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, στο εικονιζόμενο αρχοντικό στεγαζόταν η διοίκηση της 10ης Βουλγαρικής Μεραρχίας.
Το επιστολικό δελτάριο είναι αγνώστου εκδότη κι έχει σχήμα : 13.9×9.1 εκ.
Ο διαφορετικός χρωματισμός των γωνιών του δελταρίου, οφείλεται στη μακροχρόνια τοποθέτησή του στις διαγώνιες σχισμές των φύλλων του άλμπουμ εποχής.
Ο έφιππος Ελευθερωτής Έλληνας στρατηγός και διοικητής της ΙΧης Μεραρχίας Γεώργιος Λεοναρδόπουλος ανάμεσα στους Γάλλους στρατηγούς, Λουί Φρανσέ ντ’ Εσπερέ – Αρχηγός της Στρατιάς της Ανατολής (Armée d’Orient) και Σαρλ Αντουάν Σαρπύ – Ύπατος Αρμοστής Διασυμμαχικής Θράκης (Thrace Interalliée Οκτώβριος 1919 – Μάϊος 1920).
Η Τριανδρία, Βενιζέλος – Δαγκλής – Κουντουριώτης, με την σοφή καθοδήγηση της οποίας απελευθερώθηκαν μεγάλα τμήματα του Ελληνισμού.
Το επιστολικό δελτάριο είναι αγνώστου εκδότη κι έχει σχήμα : 13.7×8.6 εκ.
Η πλατεία της Ξάνθης την εποχή της απελευθέρωσης, σ’ επιστολικό δελτάριο έκδοσης Δημ.Ν.Καραβίδα στα τέλη του 1919.
Κι όπως έλεγε ο παλιός Δήμαρχος Ξάνθης Ευριπίδης Χασιρτζόγλου (1924-1934), αναφερόμενος στην εικονιζόμενη πλατεία, “αυτή δεν ήταν τίποτε άλλο, παρα χώρος ενσταυλισμού των ζώων των χωρικών και τόπος αθλιοτήτων”
Αυτός είναι ο πλέον αξιόπιστος στρατιωτικός γεωγραφικός χάρτης, που αποτυπώνει την περιοχή της Ξάνθη την εποχή της απελευθέρωσης.
Ο εικονιζόμενος είναι μερικώς τροποποιημένος στις 11.11.1911 κι αποτελεί τμήμα ενός πάνινου χρωμολιθόγραφου στρατιωτικού χάρτη Ξάνθης – Κομοτηνής του Καισαροβασιλείου της Αυστρουγγαρίας, που βασίζεται σε προηγούμενη έκδοση της Generalkarte Wien K.u.K. Militargeographisches Institut 1907 της Artaria & Co.
Οι χάρτες αυτής της έκδοσης ακολουθούν το παλιό σύστημα Μεσημβρινών (προ του 1884), δηλαδή ανατολικά του Ferro κι όχι ανατολικά του Greenwich που επέβαλε η θαλασσοκράτειρα Αγγλία.
Χρησιμοποιήθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά και στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο απ’ τους Αυστριακούς, Γερμανούς και τους συμμάχους τους.
Έχει κλίμακα 1:200.000 και διαστάσεις 43x56cm
Σκαναρίστηκε σε υψηλή ανάλυση 1200
Αναμνηστική κονκάρδα του Δήμου Ξάνθης, για την επέτειο των 100 χρόνων της απελευθέρωσης της πόλης 1919 – 2019.
Διάμετρος : 23 χιλ.
Φύλλο 5 αναμνηστικών γραμματοσήμων με την ελληνική σημαία και το σήμα των Ελευθερίων, που φιλοτεχνήθηκε απ’ τα ΕΛΤΑ με εισήγηση του Δήμου Ξάνθης.
Διαστάσεις φύλλου : 29.7 x 21 εκ.
Διαστάσεις γραμματοσήμου : 8 x 3 εκ.
Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία το 2019 εκδίδουν ένα δίπτυχο Εικονογραφημένο Φάκελο, με φύλλο γραμματοσήμων (750τμχ),αναμνηστικό των 100 χρόνων της απελευθέρωσης της Ξάνθης.
Στο εξώφυλλο του καλαίσθητου φακέλου παρουσιάζεται η εντυπωσιακή αφίσα του Δήμου Ξάνθης, με τον έφιππο Ελευθερωτή της στρατηγό Γεώργιο Λεοναρδόπουλο.
Διαστάσεις φακέλου : 30.2 x 21.6 εκ.
Η διαδρομή της τριήμερης πεζοπορίας της φάλαγγας των Ελλήνων ελευθερωτών, κάτω από ραγδαία βροχή, χαράχθηκε πάνω στη σύνθεση δύο στρατιωτικών – γεωγραφικών χαρτών 1901 και 1907 του Καισαροβασιλείου της Αυστρουγγαρίας.
Πρώτη διανυκτέρευση στη Σταυρούπολη – Γενίκιοϊ, δεύτερη στο Λυκοδρόμιο – Κουρταλάν και τρίτη στην ελεύθερη πια πολύπαθη Ξάνθη.
Με την Ξάνθη να πλέει σ’ ένα πέλαγος ελληνικών και συμμαχικών σημαιών και με τις καμπάνες των εκκλησιών να ηχούν αναστάσιμα, οι Ξάνθιοι υποδέχονται τους Έλληνες στρατιώτες ελευθερωτές.
Ο Ηπειρώτης τσολιάς Γεώργιος Τσίκος του 3/40 Συντάγματος Ευζώνων του Κωνσταντίνου Πέτσα της ΙΧης Μεραρχίας, μέσα σε ξέφρενο μεθύσι ενθουσιασμού, υψώνει την ελληνική σημαία στον ιστό του πύργου του Ρολογιού της κεντρικής πλατείας της Ξάνθης.
Χρόνια Πολλά
Οκτώβριος 2020