Στην παλιά καπναποθήκη που στεγάζεται το ΚΑΠΗ του Δήμου Ξάνθης πραγματοποιήθηκε το Σάββατο το απόγευμα η εκδήλωση – παρουσίαση της έκδοσης της Κομματικής Οργάνωσης Ξάνθης του ΚΚΕ «Η κόκκινη Ξάνθη του Μεσοπολέμου».
Στη σχετική ανακοίνωση αναφέρεται:
Την εκδήλωση άνοιξε το μέλος της Τομεακής Επιτροπής Ξάνθης του ΚΚΕ και δημοτικός σύμβουλος Ξάνθης της Λαϊκής Συσπείρωσης Κώστας Βογιατζής ο οποίος ευχαρίστησε όσους και όσες συμβάλανε στην έκδοση. S
Αρχικά τοποθετήθηκε ο Αναστάσης Γκίκας, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ ο οποίος αναφέρθηκε στο κίνημα των καπνεργατών στον Μεσοπόλεμο. Στην ομιλία του τόνισε: «παρά την ένταση και έκταση του αντικομμουνισμού, παρά την πληθώρα των κατασταλτικών μεθόδων που επιστρατεύθηκαν από τις αρχές (τοπικές, περιφερειακές και εθνικές), τους καπνεμπόρους και τα πολυώνυμα όργανά τους, η ανοδική πορεία του Κομμουνιστικού Κόμματος στους καπνεργάτες δεν κατέστη εφικτό να ανακοπεί. Τουναντίον, καθώς πλησίαζαν οι τοπικές εκλογές του 1934, το ενδεχόμενο μιας κομμουνιστικής πλειοψηφίας φάνταζε όλο και πιο αναπόφευκτο στις καπνεργατικές εργατουπόλεις του Βορρά. Και έτσι έγινε: η Καβάλα και οι Σέρρες εξέλεξαν κομμουνιστές δημάρχους, ενώ από κοντά η Ξάνθη, όπου ο “κόκκινος συνδυασμός” ήρθε δεύτερος. «Προτιμήσατε μεταξύ αστισμού και κομμουνισμού»! Διαλαλούσε έντρομος τότε ο αστικός Τύπος. Και πράγματι, με μια ματιά στους αντίπαλους συνδυασμούς, καταλάβαινε κανείς αμέσως, ότι δεν επρόκειτο απλά για μια απλή πάλη για το Δήμο, αλλά για μια πάλη μεταξύ δύο κόσμων (που έβρισκε έκφραση και εδώ): των εργατών από τη μια και των εκμεταλλευτών τους από την άλλη. Όλοι οι “κόκκινοι” υποψήφιοι ήταν εργάτες (και στην πλειοψηφία τους καπνεργάτες), ενώ, απέναντί τους ήταν καπνέμποροι, τραπεζίτες, κοκ.
Αποτελεί ίσως μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις-καινοτομίες του Κομμουνιστικού Κόμματος, το γεγονός ότι, για πρώτη φορά από την συγκρότηση του ελληνικού κράτους, η ενασχόληση με την πολιτική έπαψε να είναι αποκλειστικό προνόμιο της άρχουσας τάξης, των «επιφανών» δήθεν μελών της κοινωνίας, γινόμενη λαϊκή υπόθεση. Για πρώτη φορά ο εργάτης ή ο αγρότης μετατράπηκε από παθητικό σε ενεργό «πολιτικό ον». Για πρώτη φορά έπαψε να ακολουθεί απλά κάποιο πολιτικό «αρχηγό» ή κομματάρχη, γινόμενος συνδιαμορφωτής των πολιτικών εξελίξεων, μπαίνοντας μπροστά, παίρνοντας την τύχη του στα ίδια του τα χέρια.
Διεκδικώντας να κατακτήσει εκείνο το όλον, που παράγει, αλλά ακόμη δεν του ανήκει…»
Ακολούθησε η παρουσίαση της έκδοσης από την Γιώτα Ρόιδου εκ μέρους της Τομεακής Επιτροπής Ξάνθης του ΚΚΕ. Στο κλείσιμο της τοποθέτησης τόνισε: «μας απασχολεί πώς θα γίνει όπλο στα χέρια των εργαζομένων και των νέων, που ψηλαφώντας τα ίχνη των προγόνων της τάξης τους, θα ξαναβρούν το νήμα για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος, για την ενίσχυση του αγώνα για έναν κόσμο λέφτερο, ανοιχτό, γεμάτο ελπίδα, για τον σοσιαλισμό – κομμουνισμό.
Το επόμενο διάστημα θα επιδιώξουμε να γίνει θέμα συζήτησης μέσα στους μεγάλους εργασιακούς χώρους της πόλης μας, οι πληροφορίες του να αξιοποιηθούν από ριζοσπάστες εκπαιδευτικούς μέσα στις σχολικές αίθουσες. Να συμβάλει η έκδοση στο να σπάσει η μοιρολατρία που θέλουν να καλλιεργήσουν ιδιαίτερα στους νέους εργαζόμενους. Μέσα από την ιστορική πείρα να φωτιστεί η διέξοδος, να γίνει απτό πώς μόνο μέσα από την οργανωμένη πάλη σε ταξική κατεύθυνση μπορεί να βελτιωθεί η ζωή μας σήμερα. Είναι διδακτικό το παράδειγμα των καπνεργατών του Μεσοπολέμου που με απίστευτες θυσίες κατόρθωσαν με την ηγεσία των κομμουνιστών συνδικαλιστών να αποσπάσουν το Ταμείο Ασφάλισης Καπνεργατών, όταν η έννοια της κοινωνικής ασφάλισης ήταν πρακτικά άγνωστη για τους έλληνες εργαζόμενους, να έχουν τα μεγαλύτερα μεροκάματα της περιόδου, φωτίζοντας ταυτόχρονα το δρόμο για μια άλλη οργάνωση της κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Όπως για πρώτη φορά κερδήθηκαν δικαιώματα που δεν τα είχαν ξαναδεί οι εργαζόμενοι, με τον ίδιο τρόπο, σε μια εποχή που οι τεχνολογικές δυνατότητες δείχνουν πως μπορεί ο εργαζόμενος να ζει πλουσιοπάροχα αν γίνει κυρίαρχος του πλούτου που παράγει, θα ξανακερδηθούν. Γιατί όπως λέει και ο Μπέρτολτ Μπρεχτ: όποιος την κατάστασή του έχει αναγνωρίσει, πώς να εμποδιστεί; Γιατί οι νικημένοι του σήμερα είναι οι νικητές του αύριο. Και το Ποτέ γίνεται: Σήμερα ακόμα!»
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την τοποθέτηση του Διονύση Κλάδη, μέλους του Γραφείου Περιοχής Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης του ΚΚΕ. «Είναι αλήθεια πως δύσκολα κάποιος αναγνώστης δε θα συγκινηθεί από τις απίστευτες ταλαιπωρίες, τις θυσίες των εργατών και εργατριών, των μελών και στελεχών του ΚΚΕ. Εκτοπίσεις, απολύσεις, εξορίες, φυλακίσεις, βασανισμοί, δολοφονίες ήταν η κατάληξη πολλών που διεκδικούσαν ψωμί και προκοπή. Ήταν σίγουρα ηρωικές πράξεις που πολλές φορές έπαιρναν μαζικά χαρακτηριστικά.
Είναι αλήθεια επίσης ότι στις μέρες μας ο αρνητικός συσχετισμός, το πισωγύρισμα στο διεθνές εργατικό και κομουνιστικό κίνημα μετά τις ανατροπές, έχει δημιουργήσει πρόσθετες δυσκολίες. Έτσι, προβάλλει πιο δύσκολο το έργο της πρωτοπορίας, όχι μόνο για την Ελλάδα, αφού η επαναστατική κομμουνιστική πρωτοπορία πρέπει να ανοίγει δρόμο μέσα από έναν πολύ αρνητικό συσχετισμό για την ταξική πάλη….
Είναι μεγάλος ο κατάλογος των καθημερινών πράξεων και θυσιών που έχουν τη σφραγίδα της πρωτοπορίας, του βωβού ηρωισμού, που ανοίγουν δρόμο στην προοδευτική κοινωνική εξέλιξη, που διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για το πλησίασμα των μεγάλων ανατρεπτικών, επαναστατικών συνθηκών, τότε που οι εργατικές – λαϊκές δυνάμεις μαζικά αμφισβητούν, αντιδρούν, χωρίς φόβο και δισταγμό ορμούν για να ανατρέψουν το παλιό, το σάπιο, το κατεστημένο.
Το ζήτημα είναι να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος, να μη θρηνούμε καθημερινά θύματα θεωρώντας ότι το κακό δεν θα αγγίξει εμάς ή ότι τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει ή ότι η αλλαγή είναι η μετακινούμενη ψήφος από το ένα κόμμα στο άλλο.
Ειδικά στις μέρες μας το ζήτημα είναι η πρωτοπορία να αντέχει, να ανανεώνεται, να αναπτύσσεται μέσα στο καμίνι της ταξικής πάλης.
Και η δική σας πόλη, η ευρύτερη περιοχή σας, έχει τη δική της ιστορία στην ταξική πάλη, έχει τις μνήμες της, τους ήρωες και τις ηρωίδες της που είναι η μαγιά για να φουσκώσει το εργατικό – λαϊκό κίνημα στις επερχόμενες συνθήκες. Σε αυτό συμβάλει και η συγκεκριμένη έκδοση της ΚΟ Ξάνθης.»
Σε σχόλιό του στα κοινωνικά δίκτυα, ο ιστορικός και συγγραφέας Θανάσης Μουσόπουλος, αναφέρει:
«Η κόκκινη Ξάνθη του Μεσοπολέμου»
Του Θανάση Μουσόπουλου
Μια ευχάριστη έκπληξη επιφύλασσε η επέτειος των Ελευθερίων της Ξάνθης, και δη της εκατονταετηρίδας ελεύθερης ζωής. Αναφέρομαι στην έκδοση του βιβλίου «Η κόκκινη Ξάνθη του Μεσοπολέμου», που επιμελήθηκε και εξέδωσε η Κομματική Οργάνωση Ξάνθης του ΚΚΕ.
Ήδη έγινε η παρουσίαση του βιβλίου τις παραμονές του εορτασμού της εκατονταετίας – δυστυχώς δεν μπόρεσα να παραβρεθώ, διάβασα όμως στον τύπο τα σχετικά με την παρουσίαση, όπως και όσα ειπώθηκαν στη συνέντευξη τύπου που προηγήθηκε.
Το βιβλίο ξεκινά με δύο χαρακτηριστικά κείμενα, ένα από τον αστικό τύπο και ένα από την Κομμουνιστική Επιθεώρηση της ίδιας εποχής:
«Η Ξάνθη έχει ένα μεγάλο καλό και ένα μεγάλο κακό.
Έχει τα ωραιότερα και πολυτιμότερα καπνά του κόσμου και τους χειρότερους κομμουνιστές του κόσμου. Ουδέν κακό αμιγές καλού.
Η ημέρα που την επισκέφθηκα ήτο η 1η Μαΐου. Πριν καν πλησιάσωμεν την πόλιν ηκούετο μέχρις ημών μια κραυγή ανεξήγητος κι όσο επλησιάζαμεν, τόσο η κραυγή εμεγάλωνε και ταυτόχρονα είδαμεν πλήθη κόσμου με κόκκινες σημαίες από τας οποίας έλειπε η ημισέληνος.
Ήσαν οι Κομμουνισταί της Ξάνθης οι οποίοι έξω από την πόλιν εόρταζαν με φωνές με κραυγές και με απειλάς την Πρωτομαγιάν. Επάνω εις τες κόκκινες σημαίες των από τας οποίας έλειπαν οι ημισέληνοι υπήρχαν επιγραφαί.
-Κάτω το αστικόν καθεστώς.
-Κάτω το κεφάλαιον.
-Κάτω ο στρατός. – Εφημερίδα “Ταχυδρόμος”, 9.5.1927»
«Το τρίγωνο Σέρρες, Καβάλα, Ξάνθη, η ανατολική Μακεδονία και το δυτικό μέρος της Ελληνικής Θράκης είναι οι περιφέρειες στις οποίες το κόμμα μας διαθέτει τη μαζικώτερη απ’ οποιοδήποτε άλλο μέρος επιρροή, όπου έχουν γραφτεί λαμπρές επαναστατικές σελίδες του εργατικού κινήματος της χώρας μας, όπου έχουν σφυρηλατηθεί ατσαλένιοι δεσμοί ανάμεσα στο κόμμα μας και τη μάζα των εργαζομένων.
… στο τρίγωνο Σερρών, Καβάλας, Ξάνθης, όπου η επιρροή μας είναι σοβαρώτατη, όπου χιλιάδες εργαζομένων ακούν τι θα τους πει πάνω σε κάθε ζήτημα “ο οργανισμός”, όπως συνηθίζουν να αποκαλούν το Κόμμα τους. – KOMEΠ 15/9/1934».
Μέσα από ποικίλα δημοσιεύματα του μεσοπολέμου, από τον «Ριζοσπάστη», από τα βιβλία του Θωμά Εξάρχου και από άλλες πηγές μαθαίνουμε πολλά για την Ξάνθη της περιόδου αυτής. Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από τις παραπάνω πηγές και από την ηλεκτρονική συλλογή του Τάσου Τεφρωνίδη (Παλιές φωτογραφίες της Ξάνθης – Old photographs of Xanthi).
Συγκινήθηκα, ιδιαίτερα, γιατί ανάμεσα στα άλλα κείμενα περιλαμβάνονται αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία του Αθανάσιου Αλεξιάδη «Θεοί και Σύμμαχοι έσφαζαν τον ελληνισμό Μ. Ασίας το 1922». Το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε το 1985 και είχα τη χαρά να συνεργαστώ τότε με τον μπαρμπα-Θανάση. Στο βιβλίο του απλώνεται από τη γέννησή του ως τη σύγχρονη εποχή, μιλά για τη ζωή των προσφύγων στην Ξάνθη, για την περίοδο της κατοχής, τη δύσκολη δεκαετία 1940 – 1950. Είναι μια αυτοβιογραφία που συνοδεύεται από πολιτικές αναλύσεις και σχόλια. Στις σελ. 145 – 151 του βιβλίου «Η κόκκινη Ξάνθη του Μεσοπολέμου» απολαμβάνουμε χαρακτηριστικά σημεία.
Θεωρώ πολύ σημαντικό ότι, στο βιβλίο που παρουσιάζουμε, αναδεικνύονται τα πρόσωπα που έδρασαν εκείνα τα χρόνια. Μια προσωπικότητα ιδιαίτερη είναι ο Βασίλης Βερβέρης. Στο κείμενό μου τούτο επικεντρώνομαι σ’ αυτόν, για τον οποίο το βιβλίο αφιερώνει τις σελίδες 127 – 135. Λίγα χαρακτηριστικά σημεία.
Ο Βασίλης Βερβέρης γεννήθηκε το 1891, πιθανά στα Κιμμέρια από μετοικούντες από το Άργος Ορεστικό (Χρούπιστα). Είναι μέλος του Κόμματος από την ίδρυσή του το 1918. Διατελεί γραμματέας της ηρωικής Καπνεργατικής Ομοσπονδίας Ελλάδας και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ενωτικής ΓΣΕΕ. Είναι από τους πρώτους γραμματείς της Κομματικής Οργάνωσης Ξάνθης, το 1924, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος από το 1934. Υποψήφιος Δήμαρχος Ξάνθης το 1929 και το 1934, εκλεγμένος βουλευτής της εκλογικής περιφέρειας Ροδόπης που περιλάμβανε και την Ξάνθη το 1932 και το 1936. Φυλακίστηκε και εξορίστηκε πολλές φορές για την συνδικαλιστική και πολιτική του δράση. Ήταν στην απομόνωση της Ακροναυπλίας από το 1938, ένας από τους εκατοντάδες Έλληνες κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους που παραδόθηκαν από το φασιστικό καθεστώς του Ι. Μεταξά στους Γερμανούς ναζιστές. Εκτελέστηκε από τους ναζί στις 12 Δεκέμβρη του 1943 στο Χαϊδάρι.
Δύο περιστατικά, για να καταλάβουμε το ήθος του ανθρώπου.
Το 1933 ο Βασίλης Βερβέρης, ως εξόριστος στον Άι Στράτη ήταν Γραμματέας της Ομάδας Συμβίωσης. Η συνεξόριστή του Αύρα Βλάση (Παρτσαλίδου) τον θυμάται με τα πειράγματα και τα χοντρά ανέκδοτα που συνήθιζαν οι καπνεργάτες. Ταυτόχρονα ο Βασίλης ήταν “… πολύ αυστηρός στα ζητήματα τάξης και καθαριότητας, κι όταν δεν του άρεσε η δουλειά μας σήκωνε τα μανίκια και την έκανε μόνος του”. Η Αύρα θυμάται πως, όταν η ίδια με έναν άλλο νεολαίο ήταν βάρδια στο πλυσταριό για να πλύνουν το καζάνι και τα πιάτα που είχαν φάει 50 εξόριστοι, παρά τη φιλότιμη προσπάθειά τους δεν είχαν καταφέρει να βγάλουν το λίπος. Ο Βασίλης Βερβέρης πέρασε όταν τέλειωναν το πλύσιμο τη νύχτα για να δει αν όλα ήταν εντάξει… “Μας κοίταξε αμίλητος. Πήγε στα πιάτα, τα πέρασε με το δάχτυλό του. Λίγδα! Πάει στο καζάνι. Το ίδιο. ‘Βάλτε το καζάνι με το νερό στη φωτιά και πηγαίνετε να κοιμηθείτε”, μας λέει κοφτά κι ανασηκώνει τα μανίκια του. Αυτό ήταν το χειρότερο που μπορούσαμε να πάθουμε. Μουδιασμένοι πήραμε τον κατήφορο για ύπνο κι από μακριά μέσα στη νύχτα ακούγαμε το Βέρβερη να στοιβάζει τα πιάτα για πλύσιμο. Η αλήθεια είναι πως μας λυπήθηκε, γι’ αυτό μας έδιωξε, όμως εμείς πού να το καταλάβουμε.”
Το δεύτερο περιστατικό συνδέεται με την εκτέλεσή του το 1943: «Πριν δοθεί η εντολή “πυρ!”, “ο Βερβέρης πρόλαβε να φωνάξει: ‘Γερμανοί στρατιώτες, τα εγκλήματα που κάνετε με εντολή και για την εξυπηρέτηση του χιτλερισμού, θα ‘ρθει καιρός που θα τα πληρώσετε και θα ντρέπεστε γι’ αυτά. Η Γερμανία δε θα νικήσει. Ζήτω η Ελλάδα, ζήτω ο ΕΛΑΣ! Ζήτω ο Κόκκινος Στράτος!’ Ακολούθησε η ομοβροντία».
Συμφωνώ με τη διαπίστωση ότι «Όλα αυτά τα χρόνια ούτε ένα σημείο στην πόλη δεν θυμίζει αυτόν τον άνθρωπο που συμβολίζει την Ξάνθη του Μεσοπολέμου, την Ξάνθη των καπνεργατών». Εύχομαι και ελπίζω ότι θα υπάρχει μια αποκατάσταση αυτής της αδικίας, τιμώντας έτσι την εκατονταετηρίδα ελεύθερης ζωής της Ξάνθης.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, Οκτώβριος 2019
