Τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στο Μπακού στις 20 Ιανουαρίου 1990 μέσα από τα μάτια ενός φωτογράφου από το Ισραήλ.
Φωτογραφικό υλικό του γνωστού φωτογράφου Boris Dobin, που μεγάλωσε στο Μπακού και ήταν ένας αυτόπτης μάρτυρας των τραγικών γεγονότων που συνέβησαν πριν από 28 χρόνια, στις 20 Ιανουαρίου 1990, στην πρωτεύουσα του Αζερμπαιτζάν, το Μπακού. Σήμερα ο φωτογράφος ζει στο Ισραήλ και είναι μέλος του Συνδέσμου «Ισραήλ-Αζερμπαϊτζάν» (AZIZ).
«Τα γεγονότα του Ιανουαρίου του 1990, με την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων, θα μου μείνουν για πάντα ως μια ανοιχτή πληγή που δεν σταματάει ποτέ να πονάει. Μερικές φορές μόνο αυτός ο πόνος υποχωρεί, μερικές φορές μεγαλώνει, αλλά πάντα υπάρχει. Έτσι θυμάμαι τα γεγονότα εκείνων των ημερών πολύ καλά, μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια.
Τον Ιανουάριο του 1990 μόλις είχα επιστρέψει στο Μπακού από το πρώτο μου ταξίδι στο Ισραήλ. Μέσα στην πόλη η κατάσταση ήταν ήδη τεταμένη, αλλά η ζωή συνεχιζόταν κανονικά. Για να καταλάβετε, το βράδυ της 19ης Ιανουαρίου, πήγαμε με μια παρέα φίλων για σάουνα στο κεντρικό ξενοδοχείο «Intourist», όπως συνηθίζαμε. Και όπως πάντα μείναμε μέχρι αργά και ξαφνικά στις δέκα η ώρα το βράδυ επικρατεί μια ολική σιγή: σταματάει το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Αυτό φάνηκε ύποπτο και έτσι πήγαμε γρήγορα στα σπίτια μας. Έφτασα στο διαμέρισμά μου αργά το βράδυ. Και τη νύχτα στους δρόμους ξεκίνησαν πυροβολισμοί και μπήκαν άρματα μάχης” – περιγράφει τις αναμνήσεις του ο Boris Dobin.
Εκείνα τα χρόνια ο Ντόμπιν εργάστηκε ως φωτογράφος στο Μουσείο της ιστορίας της μουσικής τέχνης και στα κεντρικά της τροχαίας.
«Στις 20 Ιανουαρίου, νωρίς το πρωί, τηλεφώνησε ο επικεφαλής της τροχαίας και είπε ότι θα πρέπει να περιηγηθούμε στους δρόμους για να καταγράψουμε την ζημιά που έχει προκληθεί στις αστικές υποδομές, δηλαδή στα φανάρια, οδοφράγματα κτλ… Τα άρματα μάχης προχωρούσαν στην πόλη συνθλίβοντας τα πάντα στο πέρασμά τους, πατώντας ακόμα και σταθμευμένα στις άκρες του δρόμου αυτοκίνητα. Αλλά, όπως έχετε καταλάβει από φωτογραφίες μου, τραβούσα και άλλα πράγματα, όχι μόνο τις ζημιές. Σου προκαλούσαν τρόμο οι εικόνες που αντίκρυζες στους δρόμους. Παντού έβλεπες πτώματα. Ήταν ξεκάθαρο ότι ο στρατός εκτελούσε άοπλους περαστικούς, που δεν μπορούσαν να φέρουν καμία αντίσταση, ούτε να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
Αυτό που έκανε ο σοβιετικός στρατός στο Μπακού τη νύχτα 19 με 20 Ιανουαρίου ήταν ένας πραγματικός φασισμός – δεν μπορώ να το ορίσω διαφορετικά. Δεν ξεχνιέται ο πόνος και η σύγχυση που γνώρισαν οι κάτοικοι του Μπακού τότε. Ακολουθώντας κάποια εσωτερική ώθηση, συνέχισα να βγάζω φωτογραφίες. Συνέχιζα να βγάζω εικόνες και τις επόμενες μέρες, όταν γίνονταν κηδείες. Μαζί με ένα εκατομμύριο ανθρώπους περπάτησα προς το πάρκο του Kirov και τραβούσα, τραβούσα, τραβούσα… Μετά τις 20 Ιανουαρίου 1990 μια μακρά νύχτα έπεσε πάνω στην πόλη μας …
Για δεκαετίες, άνθρωποι από διαφορετικές εθνικότητες ζούσανε μαζί στο Μπακού. Μεγάλωσα ανάμεσα στους Αζέρους, μιλάω καλά αζέρικα και ο πόνος του λαού αυτού είναι ο πόνος μου. Νομίζω ότι οι πολιτικοί ευθύνονται για όλα όσα συνέβησαν, εκείνοι που είναι “εκεί πάνω”. Κάποιος ήθελε να ακολουθήσουν αυτό το δρόμο τα γεγονότα… ”
Τη νύχτα από τις 19 προς 20 Ιανουαρίου 1990 ο σοβιετικός στρατός ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Αζερμπαϊτζάν χωρίς να ανακοινώσει την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα του Αζερμπαϊτζάν ως αποτέλεσμα των τραγικών γεγονότων σκοτώθηκαν 132 άνθρωποι, τραυματίστηκαν 612, 841 άτομα είχαν συλληφθεί παράνομα, εκατοντάδες κτίρια καταστράφηκαν, προκλήθηκαν τεράστιες υλικές ζημιές στο κράτος και στους πολίτες.
