Συνέντευξη στη Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη από τον Παρατηρητή.

«Πρότασή μας είναι να μοιράζονται στα μειονοτικά σχολεία επιπλέον των υπαρχόντων και τα βιβλία των δημοσίων σχολείων, ώστε ο εκπαιδευτικός να χρησιμοποιεί το πιο κατάλληλο για τους μαθητές»

Κοντά στα άλλα πρωτόγνωρα που προσκομίζει η εποχή μας είναι και ο δημόσιος, μερικώς εκπεφρασμένος, αλλά εκπεφρασμένος αντιρρητικός, πολιτικός ως είθισται στα μειονοτικά θέματα,  λόγος για τα εγχειρίδια που εκπονήθηκαν στο Πλαίσιο του Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων με επικεφαλής τις καθηγήτριες Άννα Φραγκουδάκη και Θάλεια Δραγώνα. Ένα πρόγραμμα πολλαπλά ευεργετικό για τα εκπαιδευτικά της Θράκης, αφού στο πλαίσιό του αναγνωρίστηκε η αναγκαιότητα γλωσσικής προσέγγισης των μειονοτικών μαθητών με βάση την παραδοχή ότι η ελληνική δεν είναι η μητρική τους γλώσσα, και όχι μόνον…  Αφού χάρη σ’ αυτό επιμορφώθηκαν εκατοντάδες εκπαιδευτικοί να «υιοθετήσουν» τον αγνοημένο  μειονοτικό μαθητή  που συνήθως τους δυσκόλευε η αφωνία του ή η σιωπή του στην τάξη κατά τη διάρκεια του ελληνόφωνου προγράμματος… Οι παλιότεροι εξάλλου πολύ καλά θυμούνται ότι πριν την έναρξη του Προγράμματος τα μειονοτικά σχολεία ήταν τα καλύτερα σχολεία για διδασκαλική ανάπαυλα… Αυτά και άλλα πολλά για τις θετικές κοινωνικές επενέργειες του Προγράμματος, για τις οποίες θα μπορούσαν να γραφούν άπειρες σελίδες, με μια ελάχιστη μόνον αναφορά ακόμη στις εστίες παιδείας των ΚΕΣΠΕΜ, και αμέσως μετά η συνομιλία μας με την συν-επικεφαλής του ΠΕΜ, κ. Θάλεια Δραγώνα, για να κουβεντιάσουμε μαζί της, αν η αναγκαιότητα χρήσης των βιβλίων του ΠΕΜ την διανομή των οποίων ανέλαβε πλέον ο ΟΕΔΒ στα μειονοτικά δημοτικά εξακολουθεί κατά την άποψή της να υφίσταται, αν η ίδια εντοπίζει κάποια προβλήματα στη διαχείριση του εκπαιδευτικού υλικού χωρίς επιμόρφωση πλέον των εκπαιδευτικών, και ποιες είναι οι προτεινόμενες λύσεις.

Θάλεια Δραγώνα όμως…

«Το εκπαιδευτικό υλικό του ΠΕΜ είναι ένα πρωτοπόρο εκπαιδευτικό υλικό που βοήθησε  να μειωθεί πάρα πολύ η αποτυχία των παιδιών της μειονότητας στο γυμνάσιο και η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου»

Πτθ: Γίνεται πολύς λόγος τον τελευταίο καιρό για τα βιβλία του ελληνόφωνου προγράμματος των μειονοτικών σχολείων. Επειδή τα έγραψε η επιστημονική σας ομάδα τα πρώτα χρόνια του προγράμματος, τι έχετε να πείτε.
Θάλεια Δραγώνα:
 Τα βιβλία για τα μειονοτικά δημοτικά (για τα μαθήματα: Ελληνική Γλώσσα, Μελέτη Περιβάλλοντος, Γεωγραφία, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή) τα έγραψε ένας μεγάλος αριθμός ειδικών επιστημόνων, συνεργατών του Προγράμματος, λαμβάνοντας υπόψη τις γλωσσικές και μαθησιακές ανάγκες των παιδιών της μειονότητας.Έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο, γιατί γράφτηκαν με βάση τη μέθοδο εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας (ενώ τα βιβλία του ΟΕΔΒ είναι γραμμένα για παιδιά που η ελληνική είναι η μητρική τους γλώσσα). Πρόκειται  για ένα πρωτοπόρο εκπαιδευτικό υλικό που βοήθησε όλα αυτά τα χρόνια να μειωθεί πάρα πολύ η αποτυχία των παιδιών της μειονότητας στο γυμνάσιο και η πρόωρη εγκατάλειψη. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτά τα βιβλία τα ζήτησαν και χρησιμοποίησαν δάσκαλοι σε πολλές περιοχές της χώρας που είχαν μαθητές παιδιά αλλόγλωσσα και αλλοεθνή, όπως συνέβη στην Αθήνα, στη Ρόδο, στην Κρήτη και αλλού. Αυτό που όμως βρίσκω πολύ ενδιαφέρον ότι κάποια από τα υλικά όπως για παράδειγμα το «Χρονολόγιο» το χρησιμοποιούν εκπαιδευτικοί σε σχολεία άλλων περιοχών της χώρας για τους γηγενείς μαθητές.

ΠτΘ: Τι θεωρείτε ότι τα κάνει «πρωτοπόρα»;
Θ.Δ.: 
Τόσο η μορφή τους όσο και το περιεχόμενό τους υπηρετούν την ενεργό μάθηση. Τα βιβλία είναι μέρος ενός πολύπλευρου εκπαιδευτικού υλικού, έντυπου και ηλεκτρονικού (CD, λεξικά, υλικά αναφοράς), που παραπέμπει σε διαφορετικές πηγές πληροφόρησης, έχει πολλές αναφορές στην πραγματικότητα της Θράκης και την εμπειρία των παιδιών, καλλιεργεί δεξιότητες παρατήρησης, ερμηνείας  και ανάλυσης διαφορετικών πλευρών της. Αυτές οι αρχές διαπνέουν πια και τη νέα αντίληψη για το πρόγραμμα σπουδών και τα αναγκαία εκπαιδευτικά υλικά του σχολείου σε όλη τη χώρα. Πολλές φορές λέμε, με κάποια αυταρέσκεια, ότι η μεταρρύθμιση του σχολείου άρχισε από τα μειονοτικά σχολεία στη Θράκη.Τα βιβλία μας έβαλαν στο μειονοτικό δημοτικό τη διαθεματική μέθοδο αρκετά χρόνια πριν την εισάγει η πολιτεία στη δημόσια εκπαίδευση.

«Για να χρησιμοποιούνται σωστά τα βιβλία, θα έπρεπε να γίνεται γι’ αυτό συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών»

ΠτΘ: Πώς τα υποδέχτηκαν τότε οι εκπαιδευτικοί;
Θ.Δ.:
 Πρέπει να σημειώσω ότι όταν αυτά τα βιβλία ετοιμάζονταν, έγινε κάτι και πάλι πρωτοποριακό. Ετοιμάζονταν και δοκιμάζονταν σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς. Δηλαδή εισηγούμαστε, στο πλαίσιο επιμόρφωσης, προτάσεις που αφορούσαν ερεθίσματα, κείμενα και ασκήσεις και οι εκπαιδευτικοί τα δοκίμαζαν στην τάξη, έβλεπαν τι ήταν κατάλληλο και τι όχι, και μετά επέστρεφαν με σχόλια. Προφανώς αυτό δεν ήταν κάτι που έκαναν όλοι οι εκπαιδευτικοί παρά μόνον αυτοί που συμμετείχαν εθελοντικά σε επιμορφώσεις. Τα βιβλία μπήκαν στην τάξη το 2000 και χρησιμοποιούνται έκτοτε από το σύνολο των εκπαιδευτικών. Αυτό δεν ήταν αυτονόητα εύκολο, γιατί τους έβγαζε από κάτι που ήξεραν μέχρι εκείνη τη στιγμή. Απαιτούσαν περισσότερη και, κυρίως, διαφορετική δουλειά. Ένα κείμενο με λίγες γραμμές δεν σημαίνει ότι το μάθημα εξαντλείται στις λίγες αυτές γραμμές. Το μικρό αυτό κείμενο είναι ένα ερέθισμα ώστε ο εκπαιδευτικός να στήσει το μάθημα δημιουργικά γύρω από αυτό. Να ψάξει πηγές, να σκεφτεί πώς θα τις αρθρώσει και να δώσει στα παιδιά εναλλακτικούς τρόπους να το προσεγγίσουν. Γι’αυτό και οι επιμορφώσεις βασίστηκαν πολύ στη μέθοδο project που είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για το δημοτικό σχολείο. Επιπλέον το υλικό συνοδεύτηκε από αναλυτικές οδηγίες προς το δάσκαλο και με το εξαιρετικό επιμορφωτικό υλικό «Κλειδιά και Αντικλείδια» (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή)  το οποίο μπορούν να συμβουλεύονται οι εκπαιδευτικοί. Οι εκπαιδευτικοί που παρακολούθησαν επιμορφώσεις τα στήριξαν και τα στηρίζουν ακόμα τα βιβλία, γιατί βλέπουν στην πράξη τα αποτελέσματά τους. Πάντως για να χρησιμοποιούνται σωστά τα βιβλία, θα έπρεπε να γίνεται γι’ αυτό συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Από τη στιγμή που τα βιβλία των μειονοτικών σχολείων πέρασαν στον Οργανισμό Διδακτικών Βιβλίων, η επιμόρφωση για αυτά έπαψε πλέον να είναι ευθύνη του Προγράμματος. Και νομίζω ήταν λάθος της πολιτείας που δεν τα συνόδευσε με περιοδικές επιμορφώσεις.

ΠτΘ: Σήμερα όμως υπάρχει μια αντίδραση απέναντι σε αυτά τα βιβλία από τους μειονοτικούς συμπολίτες μας.
Θ.Δ.: 
Είναι κάπως παράδοξο ότι τις αντιδράσεις εδώ και κάποιο καιρό τις ακούμε από τους εκπαιδευτικούς του τουρκόγλωσσου προγράμματος του μειονοτικού σχολείου οι οποίοι δεν διδάσκουν αυτά τα βιβλία. Στη συνέχεια τις ακούμε και από κάποιους γονείς. Όχι ότι δεν έχουν δικαίωμα όλοι να εκφράζουν τη γνώμη τους αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι έχουμε καταλάβει καλά τα επιχειρήματαως προς την ακαταλληλότητά τους. Θέλω εδώ να υπογραμμίσω ότι η διαφοροποίηση του εκπαιδευτικού υλικού των μειονοτικών σχολείων από αυτό των δημοσίων δεν αποσκοπούσε ποτέ στην απόκλιση της μειονοτικής εκπαίδευσης από τη γενική πρωτοβάθμια. Αντίθετα, αποσκοπούσε σε ουσιαστική σύγκλιση. Στόχος ήταν η διευκόλυνση της μαθησιακής διαδικασίας με γνώμονα το σεβασμό της ιδιαιτερότητας των μαθητών και τις ειδικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα μειονοτικά σχολεία τόσο τα παιδιά όσο και οι εκπαιδευτικοί.

«Όλες οι θετικές διακρίσεις και μαζί τους και τα διαφορετικά βιβλία έχουν ημερομηνία λήξεως»

ΠτΘ: Εσείς όμως τι έχετε να πείτε για αυτές τις αντιδράσεις;
Θ.Δ.: 
Έχω να πω πολλά. Πρώτον τα βιβλία αυτά είναι 17 χρόνια στο σχολείο. Τα βιβλία κάθε 10 χρόνια χρειάζονται επικαιροποίηση. Δεύτερον το επίπεδο της ελληνομάθειας, κυρίως στις πόλεις, έχει βελτιωθεί σημαντικά. Αυτό σημαίνει ότι τα βιβλία πέτυχαν το στόχο τους και σήμερα ίσως δεν είναι πλέον αναγκαία για εκείνα τα παιδιά που μιλούν καλά ελληνικά. Όλες οι θετικές διακρίσεις και μαζί τους και τα διαφορετικά βιβλία έχουν ημερομηνία λήξεως. Η πρότασή  μας, που καταθέτουμε προς τους αρμοδίους, είναι να μοιράζονται στα σχολεία επιπλέον των υπαρχόντωνκαι τα βιβλία των δημοσίων σχολείων, ώστε ο εκπαιδευτικός να χρησιμοποιεί το πιο κατάλληλο για τους μαθητές. Νομίζω όλοι θα συμφωνήσουμε ότι η ελληνομάθεια των παιδιών της μειονότητας διαφέρει πολύ από περιοχή σε περιοχή, για παράδειγμα ανάμεσα στις πόλεις και τα απομακρυσμένα χωριά. Εξάλλου η χρήση πολλών εκπαιδευτικών υλικών ταυτόχρονα, και όχι ενός και μόνο εγχειριδίου, είναι πια μια καθιερωμένη πρακτική στην εκπαίδευση.

«Το υλικό για τη Γλώσσα, Λογοτεχνία, Ιστορία, Φυσική και τα Μαθηματικά στο Γυμνάσιο με καμία έννοια δεν αντικαθιστά τα υπάρχοντα βιβλία του Οργανισμού»

ΠτΘ: Υπάρχει όμως και κάτι νέο σε αυτή τη φάση που είναι τα βιβλία στο γυμνάσιο.
Θ.Δ.: 
Για το γυμνάσιο εδώ και κάποια χρόνια δημιουργήθηκε  υλικό, συμπληρωματικό με το υπάρχον, για τα μαθήματα της Γλώσσας, της Λογοτεχνίας, της Ιστορίας, της Φυσικής και των Μαθηματικών. Τονίζω τη λέξη «συμπληρωματικό». Το υλικό αυτό με καμία έννοια δεν αντικαθιστά τα υπάρχοντα βιβλία του Οργανισμού.   Η ανάθεση της συγγραφής του υλικού αυτού έγινε για να καλύψει πραγματικές ανάγκες των παιδιών της μειονότητας: να αντιμετωπίσει την ελλιπή ελληνομάθεια που αποτελεί πρόβλημα για όλα τα μαθήματα. Ένας επιπλέον λόγος για τα Μαθηματικά και τη Φυσική ήταν ότι στο μειονοτικό δημοτικό τα μαθήματα αυτά διδάσκονται στα τουρκικά.  Πρόκειται για εξαιρετικό υλικό που άργησε να μπει στις τάξεις με αίτια που αξίζουν μια ξεχωριστή συνέντευξη. Το υλικό της Λογοτεχνίας, της Ιστορίας και της Φυσικής δοκιμάστηκε πιλοτικά για δύο χρόνια σε μικρό αριθμό γυμνασίων στη Θράκη. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποίησαν αυτά τα βιβλία μαζί με τα βιβλία του Οργανισμού και κέρδισαν πολλά από αυτή την εμπειρία. Θα θυμάστε την παρουσίαση του βιβλίου «Προσεχώς Εμείς Μεγαλώνουμε» που έγινε στην Κομοτηνή και την Ξάνθη στο τέλος της προηγούμενης φάσης του προγράμματος. Αυτό το βιβλίο είναι καταγραφή της εμπειρίας από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στην πιλοτική εφαρμογή της Λογοτεχνίας. Είναι ένα απολαυστικό βιβλίο.

ΠτΘ: Αυτά τα βιβλία πώς θα τα χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί;
Θ.Δ.:
 Να επαναλάβω πως αυτά τα βιβλία χρησιμοποιούνται μαζί με τα βιβλία του Οργανισμού, δεν τα αντικαθιστούν. Για να τα χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά οι εκπαιδευτικοί, απαιτείται επιμόρφωση, η οποία ξεκινάει αυτές τις μέρες.Η επιμόρφωση αφορά τη χρήση του πολλαπλού υλικού και απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας τόσο των μειονοτικών όσο και των δημόσιων σχολείων όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός μειονοτικών μαθητών. Στις τάξεις των δημόσιων σχολείων συχνά υπάρχουν πολλές διαφορετικές ταχύτητες και ο εκπαιδευτικός καλείται να εφαρμόσει τις αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας. Τα βιβλία αυτά θα τον βοηθήσουν σημαντικά.

Από τον Παρατηρητή.