Το εντυπωσιακό δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα αλλά πολύπαθο αν και αναστηλωμένο κτίριο του Μουζαφέρ Μπέη στην Ξάνθη, επέλεξε για να κάνει αφιέρωμα ως κτίριο του μήνα η Διεύθυνση προστασίας και αναστήλωσης του Υπουργείου Πολιτισμού.
Το κτίριο αναστηλώθηκε πριν από μερικά χρόνια αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η φθορά του και να απαιτεί νέες επισκευές. Όπως υπενθύμισε με δηλώσεις του ο Διευθυντής της ΦΕΞ Πασχάλης Ξανθόπουλος, όταν είχε ολοκληρωθεί ο Δήμος είχε ακυρώσει τη συνεργασία με τη Φιλοπρόοδη Ένωση για το ιστορικό αρχείο της Ξάνθης και το Μουσική Παιδικής Τέχνης, προκειμένου να γίνει σε συνεργασία με ηθοποιό της Αθήνας, η οποία επίσης ναυάγησε στη συνέχεια.
Όπως σημειώνει ο Π. Ξανθόπουλος, η νέα δημοτική αρχή συζήτησε και πάλι με τη ΦΕΞ για την πρότασή της και κάνει το δικό της σχεδιασμό που όπως αναφέρει, πρέπει να λάβει υπόψη ότι όσο παραμένει άδειο, αν και πρόσφατα αναπαλαιωμένο, θα χρειαστεί και πάλι νέα κονδύλια για να συντηρηθεί.
Ποιο είναι το κτίριο
Το «κονάκι του Μουζαφέρ Μπέη» βρίσκεται στην οδό Μάρκου Μπότσαρη 46 και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα κτήρια της παλαιάς πόλης της Ξάνθης. Σύμφωνα με τις πηγές κατασκευάστηκε το 1848 από μουσουλμάνο κτηματία της περιοχής και διασώζει στοιχεία της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Το κτίσμα, κατασκευασμένο από λιθοδομή, αποτελείται από ισόγειο και δύο ορόφους. Το ισόγειο έχει χαμηλότερο ύψος από εκείνο των ορόφων και χρησιμοποιείτο για βοηθητικές λειτουργίες. Τα δωμάτια του ορόφου οργανώνονται γύρω από τον κεντρικό χώρο του σαλονιού, που έχει θέα προς την αυλή. Ιδιαίτερα επιμελημένος είναι ο δεύτερος όροφος, στον οποίο διέμεναν οι ιδιοκτήτες της κατοικίας. Οι δύο όροφοι επικοινωνούν απευθείας με ξεχωριστή εξωτερική κλίμακα και είσοδο με το δρόμο, ενώ η σύνδεση με το ισόγειο εξυπηρετείται με εσωτερική κλίμακα.
Οι όψεις του κτηρίου χαρακτηρίζονται από τα ορθογωνικά ανοίγματα που πλαισιώνονται με ξύλινες κορνίζες. Εντυπωσιακή είναι η απόληξη του κεντρικού τμήματος του κτηρίου σε ημικυκλικό αέτωμα. Το τύμπανο του αετώματος κοσμείται με ζωγραφικό διάκοσμο.
Το εσωτερικό της κατοικίας φέρει σημαντική γραπτή διακόσμηση, τοιχογραφίες και οροφογραφίες.
Το κτήριο προστατεύεται περιμετρικά από τοίχο, ώστε να εμποδίζεται η ορατότητα από το δρόμο.
Το «κονάκι του Μουζαφέρ Μπέη» επί της οδού Μάρκου Μπότσαρη 46 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο «διότι πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα εναπομείναντα κτίρια της πόλης χρονολογούμενο στην τέταρτη δεκαετία του περασμένου αιώνα με αξιόλογα τοπικά παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία, τα οποία είναι απαραίτητα για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής» (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1947/45058/02.09.1993 – ΦΕΚ 706/Β/10.09.1993)
Τα κείμαν και οι φωτογραφίες του μνημείου προέρχονται από το αρχείο της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων ΥΠ.ΠΟ.Α.